Μυρσίνη Γκανά | Μεταφράζοντας το «Μάρτυς!» του Kaveh Akbar

Η Μυρσίνη Γκανά φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι της μετάφρασης» και μας μιλάει για το νέο μυθιστόρημα του Kaveh Akbar, Μάρτυς!, έναν παιάνα για το πώς διανύουμε τη ζωή μας αναζητώντας νόημα στην πίστη, στην τέχνη, στον εαυτό μας και στους άλλους.

Μάρτυς!

Τι σκέφτεστε όταν ακούτε τη λέξη «Μάρτυς»; Κάποτε σίγουρα τους μάρτυρες της χριστιανικής πίστης, ίσως κάποιους άλλους που θυσιάστηκαν για υψηλά ιδανικά, ελευθερία, δικαιοσύνη κλπ, πλέον ίσως πιο συχνά τρομοκρατικές επιθέσεις. Ωστόσο στον τίτλο του πρώτου μυθιστορήματος του ποιητή Κάβε Ακμπάρ η λέξη συνοδεύεται από ένα – υπονομευτικό – θαυμαστικό που ανοίγει την πόρτα σε ένα σωρό διαφορετικές ερμηνείες και κλείνει το μάτι περιπαικτικά, υποδηλώνοντας πόσο εύκολα η γλώσσα μάς ξεφεύγει. Η ανθρώπινη αγωνία και η αναζήτηση νοήματος στις λέξεις, στις πράξεις, στη ζωή και, πάνω απ’ όλα, στο θάνατο, βρίσκονται στην καρδιά αυτού του μυθιστορήματος που αγάπησα πάρα πολύ.

Ο ήρωάς του, ο Σάιρους Σαμς, νεαρός ποιητής, γεννημένος στο Ιράν, μεγαλωμένος στις ΗΠΑ, ορφανός, έχει δοκιμάσει να αντιμετωπίσει την αγωνία και την θλίψη του με κάθε είδους αλκοόλ και ναρκωτικά και, στο κατώφλι των τριακοστών του γενεθλίων τα έχει κόψει όλα και βουλιάζει στην κατάθλιψη της νηφαλιότητας, θέλει να πεθάνει και ταυτόχρονα θέλει να μεγαλουργήσει, δεν θέλει να χαθεί ανώνυμα σαν τη μητέρα του, θύμα της κατάρριψης του επιβατικού αεροσκάφους της Iran Air από αμερικανικά πυρά το 1988 ούτε να ζήσει ανούσια σαν τον πατέρα του. Λαχταράει να αφήσει το σημάδι του στον κόσμο, να βρει ένα νόημα, να δημιουργήσει ένα νόημα, ενώ ταυτόχρονα παλεύει με το ίδιο το νόημα του εαυτού και της ταυτότητας, με το ένα πόδι σε ένα ημιφαντασιακό Ιράν και το άλλο στην Αμερική που τον έχει διαμορφώσει θέλοντας και μη. Πώς μπορείς να επιλέξεις μια ταυτότητα χωρίς να γίνεις κλισέ; Και τι ρόλο μπορεί τελικά να παίξει η τέχνη στη νοηματοδότηση της ύπαρξής μας; Η συνάντηση του Σάιρους με την Ιρανή καλλιτέχνιδα Ορκιντέ, που ζει στο μουσείο του Μπρούκλιν τις τελευταίες της μέρες μετατρέποντας σε τέχνη τον ίδιο της τον θάνατο, θα αποδειχθεί καταλυτική.

Ο Ακμπάρ δήλωσε ότι πέρασε την περίοδο της πανδημίας «τρεφόμενος με αφηγήσεις». Διάβαζε δύο μυθιστορήματα την εβδομάδα κι έβλεπε μια ταινία την ημέρα, προκειμένου να μάθει να αφηγείται, να μάθει πώς κάνουμε έναν ήρωα να περνάει από το ένα δωμάτιο στο άλλο, με ποιον τρόπο θα εξηγήσουμε πού βρήκε τα χρήματα για να πάει ταξίδι. Για μένα, ως φανατική αναγνώστρια μυθιστορημάτων, ποιήτρια, και μεταφράστρια, το εγχείρημά του είχε και ένα επιπλέον ενδιαφέρον ως πέρασμα από τον ποιητικό στον πεζό λόγο, και η απόδοση αυτού του ποιητικά πεζού λόγου ήταν μια πολύ ευχάριστη πρόκληση.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που το χαρακτηρίζει μια ξεχωριστή, προσωπική φωνή. Το διαπερνά ένα ρίγος, ένας άνεμος δημιουργικότητας, επινοητικότητας, χιούμορ και αυτοϋπονόμευσης που ακόμα κι όταν μοιάζει να απευθύνεται μόνο στο μυαλό, στην πραγματικότητα σαρώνει όλες τις αισθήσεις ψιθυρίζοντας στο αυτί σου την προσταγή: «Ζήσε! Νιώσε! Δημιούργησε!» Βγήκα αλλαγμένη από τη μετάφρασή του, ελπίζω να νιώσουν κι άλλοι αναγνώστες έτσι.

Μάρτυς!

Έτικέττες: