Ο Νόλλας των μεταναστών

Κριτικές Απρίλιος 9, 2012

Της Μικέλας Χαρτουλάρη, Βιβλιοδρόμιο 7/4/2012

«Αντί να μαντρώσουν όλους αυτούς τους ανθρώπους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, θα άξιζε να ξοδέψουν εργατοώρες για να δουν πώς θα

9789609527507Ο Δημήτρης Νόλλας διαφωνεί κάθετα, όπως μου έλεγε, με το σχέδιο της κυβέρνησης για τα κέντρα κράτησης μεταναστών. Είναι από τους πρώτους νεοέλληνες συγγραφείς που έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στα διηγήματα και στα μυθιστορήματά του σ' αυτούς τους «άλλους» οι οποίοι είκοσι χρόνια τώρα εισρέουν στη χώρα μας, για να σωθούν και να σώσουν τους δικούς τους που έχουν παραμείνει πέρα από τη Μουργκάνα ή στα βάθη της Ασίας και της Αφρικής. Η ματιά του φέρει το αποτύπωμα της χριστιανικής αγάπης, ωστόσο η προσέγγισή του δεν είναι ρομαντική ούτε αφελής. Διότι γνωρίζει ο Νόλλας πόσο σύνθετο είναι το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ των νεοελλήνων και των ξένων, αλλά γνωρίζει και πώς αντιμετωπίστηκε το ζήτημα σε προηγούμενες φάσεις της ελληνικής ιστορίας («ανέκαθεν αφομοιώναμε τα στίφη από την Ανατολή»). Κι έχει δει πως μπορούν να λειτουργήσουν οι πολυεθνοτικές κοινωνίες στη Δύση. Γι' αυτό ποτέ δεν χρησιμοποιεί τον όρο «λαθρομετανάστες».μπορέσουν να τους αφομοιώσουν. Η μόνη λύση για το μεταναστευτικό είναι να τους δοθεί η υπηκοότητα. Εχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν πραγματικοί Ελληνες οι ξένοι, παρά διάφοροι επιτήδειοι της πολιτικής, που μιλούν ελληνικά».

Είναι λοιπόν ιδιαίτερα επίκαιρο το καινούργιο του βιβλίο με δέκα διηγήματα της τελευταίας οκταετίας και τίτλο «Στον τόπο» (εκδ. Ικαρος), όπου τέσσερις ιστορίες παρουσιάζουν τη δύσκολη συμβίωση ντόπιων και ξένων, που το παλεύουν ενώ η περιρρέουσα ατμόσφαιρα τούς δηλητηριάζει. Η πιο σκληρή, για την «Τιμή των ονείρων», μάς μεταφέρει στο προαύλιο ενός προσωρινού καταυλισμού προσφύγων, εγκατεστημένου σε ένα ρυπαρό κτίσμα δίπλα στη χωματερή, όπου παρακολουθούμε κάτι σαν πρόβα λιντσαρίσματος ενός γυρολόγου. Μορφή ευγενική αλλά τσακισμένη, άπλωνε την πραμάτεια του απ' έξω, φτηνά αρώματα και καλλυντικά που τα πουλούσε βερεσέ, και μονάχα η μικρή Ασμάτ που δεν μπορούσε να αγοράσει τίποτε, τού μιλούσε - πράγμα που παρερμήνευσε ωστόσο η μάνα της. Ετσι, όταν εκείνος τη χάιδεψε στο κεφάλι χαρίζοντάς της κάτι μικρό, ξεχύθηκαν εξαγριωμένοι οι δικοί της και τον σάπισαν στο ξύλο. Ωσπου έφτασαν δυο βαριεστημένοι αστυνομικοί που έσπευσαν να κλείσουν την υπόθεση μεταθέτοντας το ζήτημα στην άδεια του μικροπωλητή... Τα πράγματα δεν είναι μαύρα ή άσπρα, μάς λέει εδώ ο Νόλλας, και μάς καλεί να αναλογιστούμε πώς επιδρούν στις ανθρώπινες σχέσεις η ανέχεια και οι ακρωτηριασμένες ελπίδες.

Στις υπόλοιπες ιστορίες του, ο Ρολάντο ή Ρούλης δίνει μάθημα αλληλεγγύης στον Ελληνα που του παραχώρησε ένα συνθεσάιζερ για να παίζει μουσική και να μοιράζονται τις δεκάρες που κερδίζει. Ο Τούρκος δεύτερης γενιάς μεταναστών στη Γερμανία πετά από το παράθυρο τη γερμανίδα γυναίκα του νιώθοντας ταπεινωμένος επειδή τον κεράτωσε. Κι ο σκουρόχρωμος ξένος εργάτης στο νησί αισθάνεται ανίκανος να αποδεχτεί την πρόταση της περιφρονημένης νεαρής χήρας να μείνουν μαζί. Γιατί όλα αυτά; Διότι για να λειτουργήσει μια σύγχρονη κοινωνία πρέπει να αφομοιώσει και ξένα συστήματα αξιών, όμως αυτά δεν είναι ζητήματα που κανονίζονται συνολικά και απρόσωπα, με νόμους... «Οι πολιτικοί όμως ροκανίζουν τον χρόνο προσβλέποντας στα κονδύλια. Αλλά οι τοπικές κοινωνίες θα ανατρέψουν τα σχέδιά τους».

ο Δημήτρης Νόλλας

Τελικά, αυτό το βιβλίο κρύβει μέσα του απόψεις ιδεολογικές και φιλοσοφικές οι οποίες απαντούν στην εικόνα που δίνει η ελληνική κοινωνία μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο πρόσφατο διήγημα «Αναπόδραστες συναντήσεις» λ.χ. ο Νόλλας μάς μιλά για τρεις φίλους που ξανασυναντιούνται έπειτα από χρόνια με αφορμή μια παλιά εξαπάτηση, και σημειώνει: «Οταν έχεις ζήσει μια ζωή χωρίς να 'χεις δανείσει ούτε και να 'χεις δανειστεί, μια ζωή χωρίς πάρε-δώσε με τον άλλον, μια ζωή χωρίς αγάπη• όταν δεν το 'μαθες αυτό, πού να μπορέσεις τώρα να φορτωθείς του αλλουνού το βάρος». Στο επίσης καινούργιο «Ενα κουλούρι στα δύο», όπου ένα για χρόνια ανύπαντρο κι αγαπημένο ζευγάρι που ζει στη φτώχεια συζητά για μια χαμένη κληρονομιά, γράφει: «Οι αναποδιές, κάτι που μπορεί να εξελιχθεί σε συμφορά, μάρτυρες μιας ζωής ζωντανής και πάντα φρέσκιας, μπορεί να είναι η αφορμή, μια ευκαιρία για να αλλάξει κάτι».

Ετσι, εστιάζοντας στη σχέση μας με τον άλλον ή το φάντασμά του, ετούτη η συλλογή διηγημάτων συλλαμβάνει την παραίτηση αλλά και τη θέληση για ζωή του σημερινού Ελληνα, την πλεονεξία αλλά και την αλληλεγγύη, και κυρίως την σύγχυση που είναι διάχυτη σε μια κοινωνία που βγαίνει από μια περίοδο ασυδοσίας όπου οι άνθρωποι είχαν γίνει λύκοι. Μοναδικό σωσίβιο γι' αυτήν την κατάσταση, λένε τα διηγήματά του, είναι η αγάπη για τον πλησίον (…«και όχι για την ιδέα του πλησίον»).

«Ανήκω στο κόμμα των τρελαμένων με την ελευθερία», σχολιάζει ο Νόλλας. «Διότι έχω μάθει απέξω τον "Μεγάλο Ιεροεξεταστή" από τους "Αδελφούς Καραμάζοφ", και ξέρω ότι αν δεχθείς ανταλλάγματα και την εκχωρήσεις, ανοίγεις την πόρτα στον ολοκληρωτισμό. Αυτό έγινε το '80 όταν αυτή η κοινωνία αντάλλαξε την ψήφο της και την ανοχή της με υλικά αγαθά…». Συγγραφέας που έχει σκαλίσει την υπόθεση της γενιάς του Πολυτεχνείου ή της τρομοκρατίας, ο σημερινός Νόλλας έχει γυρίσει την πλάτη του στα κόμματα και στους πολιτικούς. Και ενώ παραδέχεται πως έχει ψηφίσει «τα πάντα εκτός από Ακρα Δεξιά και ΠΑΣΟΚ», προτιμά σήμερα να δηλώνει έτοιμος να παλέψει όχι για επαναστατικές ουτοπίες αλλά για σταθερές (γλώσσα, έθνος) όπως υπαινίσσεται και ο τίτλος του βιβλίου του. Και ως παράδειγμα λαϊκής κοινωνικής πολιτικής, αναγνωρίζει τη δουλειά της Εκκλησίας με τα συσσίτια, την αλληλεγγύη και την παρηγορητική της δράση. «Φυσικά πρέπει να είμαστε στην Ευρώπη και να αλλάξουμε πολλά, όμως αν πρόκειται να αφανιστεί ο ελληνικός λαός, ε, όχι!

Το βιβλίο του Δημήτρη Νόλλα "Στον τόπο", θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ίκαρος μετά τις γιορτές του Πάσχα.

Έτικέττες:
Δημήτρης Νόλλας
,
Διηγήματα