Μαρία Παπαδήμα | Μεταφράζοντας τις «Άδειες Ντουλάπες» της Maria Judite de Carvalho

Η Μαρία Παπαδήμα φιλοξενείται στο blog του  Ίκαρου, στη στήλη «Το εργαστήρι της μετάφρασης», και μας μιλάει για το μυθιστόρημα της Maria Judite de Carvalho Άδειες Ντουλάπες, ένα από τα σημαντικότερα φεμινιστικά μυθιστορήματα της σύγχρονης πορτογαλικής λογοτεχνίας.

Μαρία Παπαδήμα

Όταν μου προτάθηκε από τις εκδόσεις  Ίκαρος να μεταφράσω τις Άδειες ντουλάπες ήταν σαν ένα παλιό όνειρο να έπαιρνε σάρκα και οστά, μια γνώριμη φωνή να με καλούσε από το παρελθόν. Φοιτήτρια στο πανεπιστήμιο της Λισαβόνας, πολλά χρόνια πριν, είχα ανακαλύψει και αγαπήσει την Maria Judite de Carvalho, η οποία είχε ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, αλλά ήταν εντελώς άγνωστη στο ελληνικό κοινό. Ήταν για μένα μεγάλη τιμή να μεταφέρω τη γραφή της στη γλώσσα μας.

Η Maria Judite de Carvalho (1921-1998), από τις πρωτοπόρες συγγραφείς της Πορτογαλίας, μεσουράνησε στο πορτογαλικό λογοτεχνικό στερέωμα στις δεκαετίες του 1960 και 1970, και παρέμεινε ενεργή μέχρι το τέλος της ζωής της, χωρίς πότε η φωνή της να χάσει τη μοναδική γοητεία της. Έγραψε διηγήματα, μυθιστόρημα, ποίηση, θέατρο και διακρίθηκε επίσης ως χρονικογράφος. Ίσως αυτή η τελευταία της ιδιότητα διαχέεται σε όλο της το έργο, μέσα από την παρατήρηση της καθημερινότητας, της μοναξιάς της ύπαρξης, της ζωής των ανθρώπων της διπλανής πόρτας, της συμπύκνωσης, της ακρίβειας της περιγραφής, των αριστοτεχνικών μονολόγων, αυτής της γραφής που συνιστά «μια συνείδηση εν κινήσει», όπως την χαρακτήρισε η κριτική.

Κάτω από την ήσυχη, αποστασιοποιημένη και φαινομενικά απλή γραφή της Carvalho κρύβονται δράματα, πρωτίστως γυναικεία, παλιά αλλά και πιο πρόσφατα μυστικά. Μια φράση, κάποιες λέξεις, μερικές αδρές πινελιές -δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρξε επίσης ζωγράφος- φανερώνουν στον αναγνώστη τα κομβικά σημεία της ιστορίας, τις εντάσεις, τις αποσιωπήσεις, την υποφώσκουσα έκρηξη, τη λύση του δράματος, τη μοιραία έξοδο.

Η ιστορία είναι σαφώς αγκιστρωμένη στον χρόνο και τον χώρο που μπορεί ωστόσο να διασταλεί και να διευρυνθεί: Δεκαετία του ’60, ευρωπαϊκός νότος, πατριαρχική κοινωνία και οικογενειακή καταπίεση, μικρομεσαία αστική τάξη, εργαζόμενες γυναίκες σε επαγγέλματα ήσσονος σημασίας, όνειρα και ελευθερίες που συνθλίβονται κάτω από την ανδρική εξουσία η οποία ασκείται εναλλακτικά από τον σύζυγο, τον εραστή, τον πατέρα ή τον αδελφό.

Μεταφράζοντας τις Άδειες ντουλάπες είχα διαρκώς την αίσθηση ότι βρισκόμουν στη μέση μιας λίμνης. Νερά ήρεμα που δεν έπρεπε να ταράξω, αλλά να αποδώσω όσο πιο πιστά το στιγμιαίο τους ρυτίδιασμα, δεν έπρεπε να θολώσω περισσότερο ούτε και να προσπαθήσω να τα κάνω διάφανα, αλλά να κρατήσω ακριβώς αυτή την πυκνότητα που κρύβει από το βλέμμα τον βυθό, αφήνοντάς σε να υποψιάζεσαι την υδρόβια πανίδα και χλωρίδα, την υπόγεια ζωή τους, τις μυστικές παγίδες. Κυρίως δεν έπρεπε να αναζητήσω το στέρεο έδαφος, αλλά να λικνιστώ στον κυματισμό της σχεδόν ακύμαντης γραφής της Maria Judite de Carvalho.

Άδειες Ντουλάπες

 
Έτικέττες:
Άδειες Ντουλάπες