Η οδύνη της απώλειας

Κριτικές Δεκέμβριος 17, 2013

Γιάννης Ν. Φέρτης | Βιβλιοθήκη | Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία | Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013

Το απαραίτητο φως

Επειτα από πέντε βιβλία με ιστορίες για παιδιά και ένα πρώτο αστυνομικό, με στοιχεία κόμικς, το «Γκάτερ», η Ντορίνα Παπαλιού κάνει ένα σημαντικό άλμα και μας παρουσιάζει ένα ογκώδες μυθιστόρημα με τον τίτλο: «Το απαραίτητο φως».

Οταν η νεαρή ανθρωπολόγος Λουίζα Λασκαράτου επιστρέφει από την Οξφόρδη στην Αθήνα του 2006, έπειτα από τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα της, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα αίνιγμα: τη φωτογραφία ενός πίνακα, ο οποίος ανήκε στην οικογένειά της και είχε κλαπεί στη διάρκεια της Κατοχής.

Σύντομα ανακαλύπτει ότι η απώλεια του πίνακα έχει άμεση σχέση με την εκτέλεση από τους Γερμανούς κατακτητές της ζωγράφου γιαγιάς της Λουίζ Χατζηλουκά, μιας σημαντικής, αλλά πρόωρα χαμένης εκπροσώπου της γενιάς του '30.

Η αναζήτηση του πίνακα είναι η αφορμή για την αναζήτηση της αλήθειας για τα γεγονότα και παράλληλα το πρόσχημα με το οποίο στήνεται με αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία ένα μυθιστόρημα, όπου κυριαρχεί η ιστορία της Αθήνας, η αντίσταση των κατοίκων της στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και η μυστηριώδης υπόθεση της κλοπής έργων τέχνης από τους ναζί.

Δύο είναι οι βασικές αρετές του μυθιστορήματος: η άρτια σχεδόν αστυνομική δομή του και η εκφραστική οικονομία. Με μία σειρά από διαδοχικές αφηγήσεις και με συνεχείς αναδρομές, η συγγραφέας συμπληρώνει με επιδεξιότητα το παζλ, διατηρώντας αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη παρά την έκταση του βιβλίου. Ταυτόχρονα καταγράφει με λιτότητα τα γεγονότα, οριοθετεί το ιστορικό πλαίσιο με νηφαλιότητα και την αναγκαία απόσταση, δεν αναλώνεται σε σχοινοτενείς περιγραφές και βαθυστόχαστες αναλύσεις και οι χαρακτήρες, κυρίως οι δύο ηρωίδες, γιαγιά και εγγονή, διαγράφονται μέσα από τις πράξεις τους χωρίς υπερβολές και μεγαλοστομίες.

Η απώλεια σφραγίζει και τις δύο ηρωίδες: η απώλεια της πατρώας γης, της Μικρασίας, ακολουθεί τη ζωγράφο Λουίζ και είναι ένας από τους λόγους που την εμποδίζουν να εγκαταλείψει την Αθήνα και να φύγει στη Μέση Ανατολή με τον αγαπημένο της. Η απώλεια της οικογενειακής εστίας καταδιώκει τη νεαρή ανθρωπολόγο Λουίζα και της είναι αδύνατο να στεριώσει μια σχέση. Η αναζήτηση του πίνακα λειτουργεί ως καταλύτης για τη λύση του μυστηρίου και την υπέρβαση του προσωπικού της αδιεξόδου.

Με σπάνια αφηγηματική ικανότητα η συγγραφέας απεικονίζει αφ' ενός την Αθήνα της Κατοχής με την πείνα, τις κακουχίες και τις εμφύλιες διαμάχες και αφ' ετέρου στην εποχή μας επισημαίνει τη σημαντική υπόθεση των κλεμμένων έργων τέχνης. Εξαιρετικές είναι οι σκηνές, λόγου χάριν, με τον Βρετανό ελληνιστή και παλαίμαχο αγωνιστή, με την επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης, καθώς και οι διαρκείς αντιπαραθέσεις με το νεαρό δικηγόρο.

Το μεγάλο επίτευγμα της Ντορίνας Παπαλιού είναι ότι το μυθιστόρημα διαβάζεται με μια σπάνια και αντιφατική διάθεση. Από τη μία πλευρά θέλεις να τελειώσει για να μάθεις το τέλος της ιστορίας και από την άλλη εύχεσαι να μην τελειώσει γιατί χάνεις την απόλαυση της ανάγνωσης. Χωρίς την παραμικρή πρόθεση υπερβολής, πρόκειται για ένα από τα καλύτερα ρεαλιστικά μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων.

Πηγή

Έτικέττες:
Ντορίνα Παπαλιού
,
Πεζογραφία