Για την Ισπανίδα συγγραφέα Sara Mesa η λογοτεχνία θα είναι πάντα πολιτική | Συνέντευξη στο «ELLE Greece»

Συνεντεύξεις Νοέμβριος 9, 2020

Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε η Sara Mesa στην Φωτεινή Σίμου για το ELLE Greece, με αφορμή το νέο βιβλίο της Ένας έρωτας (μετάφραση: Μαρία Παλαιολόγου).

Sara Mesa

 

Διαβάζοντας το Ένας Έρωτας και το Πίσω από τους Θάμνους της Sara Mesa μας δημιουργήθηκε η επιθυμία να μιλήσουμε μαζί της για τον αυθόρμητα πολιτικό τρόπο που οι ήρωες της αλληλοεπιδρούν με την κοινότητα.

Τα βιβλία της Sara Mesa έχουν μια ζηλευτή απλότητα στο γράψιμό τους, μια αίσθηση περιορισμένου χώρου και φόβου. Του φόβου, όμως, που είναι έτοιμος να προκύψει από την ανησυχία για την πραγματικότητα και από την πλήρη αποκάλυψή της. Η Ισπανίδα συγγραφέας των Πίσω από τους Θάμνους και Ένας Έρωτας γράφει εξερευνώντας τα κοινωνικά στερεότυπα, την ευαισθησία και τις ψυχικές ανάγκες των ηρώων της, την Ιστορία των τόπων και χρησιμοποιεί έξυπνα τη δύναμη που προκύπτει μέσα από την αλληλεπίδραση της κοινότητας και του ατόμου. Αυτό δίνει μια πολύ ενδιαφέρουσα ενέργεια στον τρόπο που κυλούν οι ιστορίες της. Στο Ένας Έρωτας, που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από τις εκδόσεις Ίκαρος, στον πυρήνα της ιστορίας βρίσκεται ακριβώς αυτή η πολιτική ένταση.

Στο βιβλίο σας «Ένας  Έρωτας», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα, νιώθω ότι έχετε εστιάσει τόσο στην ψυχολογία των ηρώων όσο και σε εκείνη της κοινότητας.

Ναι, νομίζω ότι ο τρόπος σκέψης και δράσης μας συχνά τροποποιείται όταν έχουμε στο μυαλό μας την αλληλεπίδρασή μας με την κοινότητα. Αλλά, από την άλλη, πιστεύω ότι οι κοινότητες έχουν τους δικούς τους ψυχολογικούς μηχανισμούς και δεν αποτελούν μόνο το άθροισμα των μεμονωμένων ψυχολογιών. Είναι κάτι παραπάνω από αυτό.

 
Έχετε δηλώσει ότι ήταν για εσάς πολύ δύσκολο να ολοκληρώσετε αυτό το βιβλίο. Γιατί;
Διότι πριν από οτιδήποτε άλλο έπρεπε να καταλάβω καλά την ιστορία – πού με πήγαινε και γιατί. Έψαχνα να δώσω νόημα αντί να αφήσω τον εαυτό μου να παρασύρεται από την ίδια την αφήγηση, κάτι που είναι λάθος. Τελικά κατάλαβα ότι η ιστορία στο Ένας Έρωτας δεν μπορεί να ερμηνευθεί με έναν ξεκάθαρο τρόπο ή να συνοψιστεί με μία μόνο πρόταση. Είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι φαίνεται.

Διάβασα το συγκεκριμένο βιβλίο ως πολιτικό με τον τρόπο που «το προσωπικό είναι πολιτικό». Τι είναι το πολιτικό γράψιμο για εσάς;

Πολιτικός είναι ο τρόπος που υπάρχουμε είναι σε όλες τις εκφάνσεις μας. Πιστεύω ότι η λογοτεχνία είναι και θα είναι πάντα πολιτική. Φυσικά, και το δικό μου γράψιμο είναι, γιατί στην πραγματικότητα μιλάει και αμφισβητεί τις δομές σκέψης, ακόμη και όταν δεν σκοπεύω να το κάνω.

 Έχετε δηλώσει, επίσης, ότι μερικές φορές αυτό που “ξυπνάει” τις ιστορίες σας είναι συνήθως μια εικόνα ή μια ιδέα. Τι σας έκανε να γράψετε το Ένας Έρωτας και πόση ευθύνη έχει το προηγούμενο μυθιστόρημά σας για τη δημιουργία του;

Υποθέτω ότι όλα τα βιβλία μου αποτελούν μέρος του ίδιου πλεξίματος και τα νήματα μεταξύ τους νομίζω ότι είναι πολύ ορατά. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι με ενδιαφέρει η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης μέσα από τις διφορούμενες σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ ασυνήθιστων ζευγαριών. Συχνά, η εικόνα ενός εξ αυτών των χαρακτήρων είναι αρκετή για να αρχίσω να χτίζω τα υπόλοιπα πρόσωπα γύρω της.

Ένας έρωτας

Πιστεύω ότι όλα τα έργα σας επιτρέπουν μια διπλή ερμηνεία: από τη μία πλευρά, μια απλή, πιο αθώα ανάγνωση και, από την άλλη, μια κριτική, η οποία επιτρέπει στον προσεκτικό αναγνώστη να σκάψει βαθύτερα και να ξεπεράσει το κείμενο. Πόσο δύσκολο είναι να αφηγηθείτε τις ιστορίες σας με συνηθισμένες λέξεις, απλά εργαλεία αλλά και με έναν τόσο συγκινητικό, πολύπλοκο τρόπο ταυτόχρονα;

Αυτή η αθώα χρήση της γλώσσας, που μερικές φορές μοιάζει σχεδόν παιδική, είναι, λογικά, μια εξαπατημένη αθωότητα, και αυτή η διπλή φύση της γλώσσας είναι ακριβώς αυτό που με προσελκύει περισσότερο σε αυτή. Μερικές φορές, είναι δύσκολο να συνδυάσω αυτή τη διπλή διάσταση επειδή μπορεί να φαίνεται ότι η γλώσσα μου δεν είναι περίπλοκη λόγω της δικής μου ανικανότητας, όχι από επιλογή. Αλλά πάντα λέω ότι ο πλούτος του λεξιλογίου ή οι ελλιπείς φράσεις δεν με ενδιαφέρουν από μόνες τους. Με ενδιαφέρει η ακριβής γλώσσα και η ακριβής σύνταξη.

Η διαδικασία του γραψίματος σας βοηθά να κατανοήσετε την πολυπλοκότητα του ανθρώπου ή της παγκόσμιας κατάστασής μας;

Δεν ξέρω αν με βοηθά να τα καταλάβω αυτά, αλλά σίγουρα βοηθά στην ανάλυσή τους, ξεμπλέκοντας τους μηχανισμούς τους. Γνωρίζω περισσότερο τις παγίδες σκέψης: τις προκαταλήψεις, για παράδειγμα, ή τους πραγματικούς λόγους πίσω από τις αντιδράσεις που μπορεί να φαίνονται παράλογες.

Στα μυθιστορήματά σας οι πλοκές πραγματοποιούνται σε κλειστούς, οριοθετημένους χώρους ή έχουν ψυχολογικά κλειστοφοβική ένταση. Γιατί ψάχνετε αυτό το αποτέλεσμα στη δουλειά σας;
Δεν είναι συνειδητή απόφαση, αλλά συνέπεια της προοπτικής μου. Με έλκει αυτή η αίσθηση ενός κλειστού χώρου και σε ιστορίες που φαίνονται μικρές όσον αφορά το αφηγηματικό υλικό. Νιώθω περισσότερο χαμένη σε μεγαλύτερους χώρους.

Νιώθω ότι στις αφηγήσεις σας η μνήμη και το παρελθόν έχουν ισχυρή δύναμη. Είναι αλήθεια;
Ναι, είναι κάτι που προσπαθώ να κάνω όλο και περισσότερο. Καθώς μεγαλώνω, τείνω να κοιτάζω πίσω και να προσπαθώ να καταλάβω το παρελθόν καλύτερα μέσω της γραφής. Δεν εννοώ μόνο το δικό μου αυτοβιογραφικό παρελθόν, αλλά και αυτό επίσης.

Τι θυμάστε από τη δημιουργία των πρώτων μυθιστορημάτων σας; Τι λάθη είχατε κάνει τότε;
Η αβεβαιότητα που μπορεί να χαρακτηρίσει μια αρχή, πολλές φορές δίνει πατήματα για πολλά λάθη. Σε έναν συγγραφέα, ας πούμε, μπορεί το στυλ και το ύφος να υπερισχύσει της ποιότητας. Στα πρώτα μου βιβλία αυτό φοβόμουν: μήπως διακινδυνεύσω την ποιότητα της ιστορίας και της γραφής κάνοντας επίδειξη ύφους.

Το γράψιμο είναι ένας μόνο τρόπος για να διηγηθεί κάποιος μια ιστορία. Εσείς έχετε άλλο τρόπο;
Η ανάγνωση είναι επίσης ένας τρόπος να λέμε ιστορίες στους εαυτούς μας.

 Ποιο καινούριο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα σας άρεσε πολύ και γιατί;
Το Pequeñas Mujeres Rojas (Μικρές Κόκκινες Γυναίκες) της Marta Sanz. Είναι ένα πολιτικό βιβλίο για τα πλοκάμια της ισπανικής δικτατορίας που φτάνουν στο παρόν, αλλά και για το πώς χτίζεται το θεμέλιο μιας άνισης κοινωνίας. Και είναι υπέροχα γραμμένο.

Πιστεύετε ότι έχετε τη δέσμευση να γράψετε για τις γυναίκες σήμερα;
Δεν νιώθω ότι είναι δέσμευση, αλλά αναγκαιότητα.

Έπειτα από όλα αυτά τα βιβλία που έχετε υπογράψει, ποια είναι τα κλειδιά για μια καλή ιστορία;
Δεν υπάρχουν μυστικά που να ισχύουν για όλους. Κάθε συγγραφέας έχει το δικό του κλειδί. Το να γράφεις σημαίνει να το ανακαλύπτεις.

Θα θέλατε να μας περιγράψετε την ιδανική συνθήκης ανάγνωσης;
Αυτή που σε μεταμορφώνει ή σε κατακλύζει σε σημείο που σταματάς να αναρωτιέσαι για την ποιότητα του κειμένου.

Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε ένα βιβλίο;
Να “καταπιέσει” τους αναγνώστες του. Με αυτό εννοώ ότι τοποθετείται -ή προσπαθεί να τοποθετηθεί – πάνω από αυτούς, να τους μιλήσει, να τους κατακλύσει με τη σοβαρότητα του.

Έτικέττες:
Sara Mesa
,
Ένας έρωτας