Δήμητρα Δότση | Μεταφράζοντας το «Μαστρο-Τζεπέτο» του Fabio Stassi

Η Δήμητρα Δότση φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι της μετάφρασης» και μας μιλάει για το Μαστρο-Τζεπέτο, τη σύγχρονη και ταυτόχρονα σκοτεινή εκδοχή της κλασικής ιστορίας του Πινόκιο από την ιδιαίτερη συγγραφική σφραγίδα του Fabio Stassi. Ένα βιβλίο που εστιάζει στην πατρική φιγούρα του Τζεπέτο, που γίνεται ένα ιδιαίτερο σύμβολο των περιθωριοποιημένων και ανήμπορων.

Τζεπέτο

Η πρώτη φορά που μίλησα με τον Φάμπιο Στάσι για τον Μαστρο-Τζεπέτο ήταν τον Δεκέμβριο του 2019, όταν τον πρωτοσυνάντησα στη Ρώμη. Θυμάμαι το ενθουσιώδες βλέμμα του μόλις έπιασε στα χέρια του την ελληνική έκδοση του Κάθε σύμπτωση έχει ψυχή, της δεύτερης ιστορίας με πρωταγωνιστή τον βιβλιοθεραπευτή Βίντσε Κόρσο, αλλά και όσα είπαμε για τις επόμενες περιπέτειες του Βίντσε που είχε ήδη στα σκαριά. Μιλά χωρίς ενδοιασμούς για τα επόμενα σχέδιά του, ή για ό,τι έχει γεννήσει το ακούραστο μυαλό του, χωρίς ωστόσο να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες. Πάνω στην κουβέντα, λοιπόν, μου εκμυστηρεύτηκε την ιδέα του να γράψει ένα βιβλίο για τον Τζεπέτο, όπου, σε αντίθεση με το περίφημο παραμύθι, θα εστίαζε στην πατρική φιγούρα, αφήνοντας τον Πινόκιο στην άκρη της ιστορίας και σε αυτό που πραγματικά ήταν: ένα κούτσουρο. Όσο κι αν είχα αγαπήσει τον Πινόκιο ως παιδί, ομολογώ ότι εκείνη τη στιγμή δεν ενθουσιάστηκα, ίσως επειδή τα παραμύθια για μεγάλους δεν με συναρπάζουν.

Πέρασαν οι μήνες, ξέσπασε η πανδημία και για πρώτη φορά ο Στάσι αναγκάστηκε να γράφει εν στάσει, εγκλωβισμένος στο σπίτι του, πράγμα ασυνήθιστο για εκείνον, έναν συγγραφέα του τρένου, καθώς σχεδόν όλα του τα βιβλία τα γράφει καθημερινά στη δίωρη διαδρομή από το σπίτι του στο Βιτέρμπο μέχρι τη Ρώμη όπου εργάζεται. Μου μιλούσε συχνά για το πόσο παθιαζόταν με τη διαδικασία της συγγραφής του συγκεκριμένου βιβλίου, αλλά και πάλι δεν είχα ξεκάθαρη εικόνα. Τα λόγια του δεν είχαν καταφέρει να με βγάλουν από τις ράγες ενός άλλου τρένου, αυτού του ορθολογισμού της αναμονής.

Ώσπου ήρθε η στιγμή να το διαβάσω. Και να καταλάβω ότι κάποιες φορές η προαποφασισμένη προσγείωση είναι κακός σύμβουλος. Ο Μαστρο-Τζεπέτο μόνο παραμύθι δεν είναι. Είναι μια σκληρή, σκοτεινή ιστορία του σήμερα για το σήμερα. Μια επική ιστορία όπου για τους μυημένους αναγνώστες τα πάντα λειτουργούν συμβολικά και παραβολικά.

Ο Τζεπέτο είναι ένας άνθρωπος μόνος, πάμφτωχος και περιθωριοποιημένος. Έχει αρχίσει να χάνει τη μνήμη του, να μπερδεύει τα λόγια του, να κατοικεί στο σκοτάδι του μυαλού του. Στο απομονωμένο χωριό των Απέννινων, όπου ζει, πέφτει θύμα της βαρβαρότητας και της απανθρωπιάς των συγχωριανών του, που του χαρίζουν ένα κούτσουρο, για να το μετατρέψει σε μαριονέτα, και στη συνέχεια του το κρύβουν. Έκτοτε ξεκινά το μαρτύριό του και περιπλανιέται στο δάσος και στην άγρια φύση, αναζητώντας τον ανύπαρκτο γιο του, μέχρι το σπαραχτικό φινάλε και την επιστολή αποχαιρετισμού του συγγραφέα στον ήρωά του.

Στα χέρια του Φάμπιο Στάσι, ο Τζεπέτο γίνεται μια άλλη Πιετά, σύμβολο των γηρατειών, της απέραντης και εντέλει αναπόδραστης μοναξιάς των περιθωριοποιημένων, των ανήμπορων μπροστά στη βία των πολλών.

Και στα τρία βιβλία του Στάσι που κυκλοφορούν στα ελληνικά, διαφαίνεται η ευαισθησία και η τρυφερότητά του απέναντι στους αδύναμους της ζωής. Με τον Μαστρο-Τζεπέτο, το τέταρτο βιβλίο του που είχα την τιμή να μεταφράσω, ο Ιταλός συγγραφέας μεταμορφώνεται, και μας χαρίζει ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που θα μπορούσε, γιατί όχι, να γίνει κλασικό.

Τζεπέτο

 
Έτικέττες: