Irene Solà: «Οταν ξεκινάω να γράφω, δεν έχω αποφασίσει τι βιβλίο θα κάνω, πώς θα ξεκινήσει και πώς θα τελειώσει».

Συνεντεύξεις Σεπτέμβριος 9, 2024

Η βραβευμένη συγγραφέας, ποιήτρια και καλλιτέχνις από την Καταλωνία επανέρχεται με το βιβλίο Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι, ένα ακαταμάχητο, χειμαρρώδες έργο, το οποίο ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε στη Μαριλένα Αστραπέλλου για το ΒΗΜΑgazino.

Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι

 

Ανοίγεις το βιβλίο της και σε αρπάζει σε μια δίνη. Σε ταξιδεύει σε μέρη γοητευτικά, οικεία αλλά και απόκοσμα, σε ένα σκοτεινό σόμπαν φαντασίας με απρόσμενες εκρήξεις φωτός, που στέκεται εκτός χρόνου. Στο βιβλίο της 34χρονης Ιρένε Σολά Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι (εκδ. Ικαρος, μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός), το τρίτο της και δεύτερο που κυκλοφορεί στα ελληνικά, η υπογραφή της είναι πλέον διακριτή: στοιχεία αντλημένα από μύθους, δοξασίες, λαϊκά παραμύθια και θρύλους μπλέκονται για να μεταφέρουν στο χαρτί με αναζωογονητική ζωντάνια, φρεσκάδα και λυρισμό την ιστορία μιας γυναικοκρατούμενης οικογένειας που ζει στη σκιά της οροσειράς των Γκιλιερίες στην Καταλωνία - στο δεύτερο βιβλίο της, με τίτλο «Τραγουδώ εγώ και το βουνό χορεύει» (εκδ. Ικαρος), που την έκανε διεθνώς γνωστή, το γεωγραφικό σημείο αναφοράς ήταν (τα καταλανικά) Πυρηναία. «Εγώ επικεντρώνομαι στο να λέω ιστορίες. Οι θρύλοι ή τα λαϊκά παραμύθια μπορούν να διαδραματίζονται οπουδήποτε και μπορούν να γίνουν κατανοητά από όπου και αν προέρχεται ο/η αναγνώστηςάριά τους» θα σχολιάσει στο BHMAgazino υποβαθμίζοντας λίγο τη σημασία των γεωγραφικών αναφορών στη δουλειά της που, όπως και να έχει, συμβάλλουν στη συγκρότηση του πρωτότυπου DNA της. Αλλωστε, οδηγήθηκε στη συγγραφή του βιβλίου μέσα από μια κλασική αφηγηματική ιδέα που αγαπούν τα λαϊκά παραμύθια: τη συμφωνία με τον διάβολο. «Είναι ένα premise που εμφανίζεται σε πολλές διαφορετικές ιστορίες, ειδικά στην καταλανική παράδοση: να θέλεις κάτι και να δίνεις ως αντάλλαγμα την ψυχή σου για να το αποκτήσεις. Ηθελα να αναπτύξω ένα βιβλίο γύρω από αυτή την ιδέα. Μια γυναίκα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, εν προκειμένω γύρω στον 16ο αιώνα, κάνει μια συμφωνία με τον διάβολο. Ηθελα να αφηγηθώ την ιστορία της, όπως και της οικογένειάς της».

Αναμενόμενα, τον λόγο παίρνουν λοιπόν οι γυναίκες που συνδέονται με μια αλυσίδα αίματος αρκετά συγκεχυμένη, όπως και ο χωροχρόνος στον οποίο μπαινοβγαίνει η αφήγηση, από τον 16ο αιώνα στον παρόντα χρόνο, κάτι για το οποίο δεν προβληματίζεσαι, δεδομένου ότι όλο το κείμενο είναι εμποτισμένο με το άρωμα των θρύλων και των λαϊκών παραμυθιών - αν και δεν λείπουν και οι ιστορικές αναφορές. Η Σολά συνθέτει μια πολυφωνική αφήγηση όπου τον λόγο δεν τον έχουν μόνο άνθρωποι αλλά και υβριδικά όντα, διχοτομημένα ανάμεσα στην ανθρώπινη και στη ζωώδη φύση τους. Γυναίκες που είναι ηλικιωμένες, γυναίκες που είναι δύσμορφες, γυναίκες που αφήνουν το σώμα τους να ακολουθήσει τις σαρωτικές ορμές του, γυναίκες που δεν νιώθουν πόνο. «Ενα μυθιστόρημα μπορεί να αντανακλά το ζήτημα της οπτικής της Ιστορίας. Ποιος την έχει γράψει, ποιος έχει αποφασίσει τι μας αφορά και τι όχι, ποιος έχει υπάρξει κομμάτι της και ποιος όχι, ποιος έχει πρωταγωνιστήσει κ.τ.λ. Ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους οι βασικοί χαρακτήρες αυτού του βιβλίου είναι, γενικά μιλώντας, εκείνες που δεν είναι βασικοί ή σημανπκοί χαρακτήρες στην Ιστορία αλλά και στους θρύλους. Τους δίνω φωνή και αυτό μού επιτρέπει να διερευνήσω θεματικές όπως η ελευθερία, η σεξουαλικότητα, το σώμα, η μητρότητα, η κατασκευή της ρομαντικής αγάπης, της βίας, και να στοχαστώ πάνω στην αντιμετώπιση που είχαν αυτές οι γυναίκες τόσο στην Ιστορία όσο και στη λογοτεχνία».

 

Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι

 


Το γράψιμο ως ένας τόπος εξερεύνησης

Αυτό που επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία η Σολά είναι ότι τα βιβλία της γράφονται με οργανικό τρόπο, και ότι κομβικό ρόλο παίζει στο έργο της η ενδελεχής έρευνα που προηγείται της συγγραφής: «Το πρώτο πράγμα που με απασχολεί όταν ξεκινώ να δουλεύω ένα βιβλίο είναι να αναζητήσω τι είναι εκείνο που με ενδιαφέρει, τι μου εξάπτει το ενδιαφέρον για να το εξερευνήσω: Με ποιες ιδέες, ποια τοπία, ποιες εικόνες θέλω να δουλεύω για τους επόμενους μήνες; Η έρευνά μου περικλείει πολλά: διάβασμα, επίσκεψη σε βιβλιοθήκες, μουσεία και αρχεία, αλλά και σε συγκεκριμένους γεωγραφικούς τόπους, συναντήσεις με ανθρώπους που ξέρουν πράγματα τα οποία εγώ δεν γνωρίζω, είτε είναι ειδικοί είτε κάτοικοι της περιοχής που με ενδιαφέρει. Περιλαμβάνει δηλαδή υλικό και στοιχεία που με έναν λιγότερο ή περισσότερο προφανή τρόπο μπορούν να τροφοδοτήσουν αυτό το αρχικό ενδιαφέρον. Στοιχεία που συγκεντρώνω για να χτίζω μια δεξαμενή πληροφορίας ώστε να πηδήξω μέσα της και να "κολυμπήσω", κοινώς να κατασκευάσω την ιστορία και τους χαρακτήρες. Είναι μια διαδικασία που δεν τελειώνει σχεδόν ποτέ. Ποτέ δεν μαθαίνεις τα πάντα, ποτέ δεν εξαντλούνται όλα τα ερεθίσματα που προκαλεί αυτή η διαδικασία. Για εμένα η συγγραφή σχετίζεται με την περιέργεια, τη διάθεση για εξερεύνηση, για μάθηση, για την αμφισβήτηση παγιωμένων πεποιθήσεών μου και έχει ως αποτέλεσμα μια βαθύτερη γνωριμία με τον εαυτό μου. Αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύω. Και θεωρώ εξίσου σημαντικό να περνάω πολύ καλά μέσα από αυτή τη διαδικασία. Οταν ξεκινάω να γράφω, δεν έχω αποφασίσει τι βιβλίο θα κάνω, πώς θα ξεκινήσει και πώς θα τελειώσει. Ακούω τις ανάγκες του ίδιου του πρότζεκτ, ακολουθώ τον ρυθμό του και έχω υπομονή ώστε να μπορώ να το κατανοήσω σε βάθος και να ανπληφθώ τι χρειάζεται, τι γλώσσα ή τι δομή θα έχει και πώς πρέπει να το συνεχίσω».

Irene-Sola_Maria-Rodenas

 

Ολιστικά καλλιτεχνικά πρότζεκτ

Η έρευνα της Σολά αποδίδει πολλούς πρωτότυπους καρπούς. Οπως, για παράδειγμα, την εικόνα του ιδιαίτερα επιτυχημένου όσο και παραστατικού εξωφύλλου του βιβλίου της, το οποίο διατηρείται και στην ελληνική έκδοση. Πρόκειται για τρεις χαρακτήρες καθισμένους «καρτερικά» σε ένα τραπέζι κουζίνας μέσα στο ανοιχτό στόμα μιας διαβολικής μορφής, ένα έργο από το The Morgan Library & Museum της Νέας Υόρκης που βρήκε σπς αρχειακές αναζητήσεις της και πρόσθεσε στη «δεξαμενή» της: «Πάντα συγκεντρώνω πολλές εικόνες που με βοηθούν να στοχάζομαι πάνω στο βιβλίο και τις θεματικές του. Είχα λοιπόν εκατοντάδες εικόνες που μου άρεσαν, η συγκεκριμένη όπως μού "μίλησε", γιατί διέκρινα ότι έχει ομοιότητες με όσα έγραφα. Την εκτύπωσα και την είχα δίπλα μου στο γραφείο μου όσο έγραφα. Δεν την αποχωρίστηκα ποτέ, οπότε σκέφτηκα στο τέλος ότι πρέπει να γίνει το εξώφυλλο του βιβλίου».

Η Σολά, που έχει σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, ενώ έκανε μεταπτυχιακά πάνω στη Λογοτεχνία, τον Κινηματογράφο και τον οπτικό πολιτισμό στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στην Αγγλία, αντιλαμβάνεται τα βιβλία της ως ολιστικά καλλιτεχνικά πρότζεκτ που παίρνουν τη μορφή μυθιστορήματος. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει αναφέρει ως επιρροές της ετερόκλητους καλλιτέχνες, εικαστικούς, κινηματογραφίστριες ή μουσικούς όπως ο Μαρκ Ντίον, η Λουκρετσία Μαρτέλ ή η Rosalía ως επιρροές της. Βέβαια, όπως θα πει, αυτό που την ελκύει στη δουλειά ενός δημιουργικού ανθρώπου είναι η βαθιά, απενοχοποιημένη αφοσίωσή του σε αυτό που κάνει, ιδίως όταν όλο αυτό συνοδεύεται με μεγάλη ελευθερία: «Θυμάμαι ότι σε κάποια φάση, στη διάρκεια των σπουδών μου, δούλευα με τα εικαστικά μέσα του βίντεο και της εγκατάστασης ακολουθώντας και τότε παρόμοιες ερευνητικές διαδικασίες προκειμένου να οδηγηθώ στη δημιουργία των έργων. Συνειδητοποίησα όμως ότι ήθελα να χρησιμοποιήσω τις λέξεις, το κείμενο, το υλικό δηλαδή που χρησιμοποιούσα για να σκεφτώ, ως τη materia prima της δουλειάς μου».

Έτικέττες: