Ζαν Εσνόζ: «Ο αναγνώστης είναι εφευρέτης των βιβλίων που διαβάζει»

Συνεντεύξεις Φεβρουάριος 2, 2018

Ο δημοφιλής Γάλλος συγγραφέας, Jean Echenoz, έδωσε μια αποκλειστική συνέντευξη στο Bookpress και στον Διονύση Μαρίνο, με αφορμή την έκδοση του πιο πρόσφατου βιβλίου του Ειδική απεσταλμένη (μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης). Μπορείτε να τη διαβάσετε παρακάτω:

Jean Echenoz

Κύριε Εσνόζ, έχουν περάσει ήδη 38 χρόνια από τότε που εμφανιστήκατε στο προσκήνιο. Έχετε αλλάξει από τότε; Είστε, πλέον, ένας διαφορετικός συγγραφέας;

Αν και τίποτα δεν είναι σταθερό, δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα ως προς τη γραφή. Έχουν αλλάξει, όμως, πολλά πράγματα στη ζωή μου. Πλέον η συγγραφή δεν είναι μόνο μέρος της, αλλά και ουσιαστικό κομμάτι της, καθώς έχει γίνει το επάγγελμά μου.

Πώς γράφετε; Με ποιο τρόπο ή, αν θέλετε, ποιο σκεπτικό;

Επιδιώκω να εξερευνώ άγνωστους τομείς γραφής. Παρατήρησα ότι όταν αρχίζω να γράφω ένα βιβλίο, θέλω πάντα να δουλεύω εναντίον αυτών που έγραψα στο παρελθόν.

Θα μπορούσατε να κάνετε κάτι άλλο; Να μην ξαναγράψετε, ας πούμε;

Φοβάμαι πως όχι. Δεν μπορώ να το κάνω αυτό.

Τι σας προσελκύει περισσότερο, το θέμα ή το στιλ; Είστε ένας από τους εκλεκτούς στυλίστες, αλλά η πλοκή δεν απουσιάζει από τα βιβλία σας.

Με ενδιαφέρουν ομοίως και τα δύο και αυτό διότι τόσο το θέμα για το οποίο θέλω να γράψω όσο και ο τρόπος με τον οποίο θα το γράψω είναι αλληλοεξαρτώμενα. Ξέρετε, ο κινηματογράφος με δίδαξε πολλά για το πώς να λέω τις ιστορίες μου. Τη δεκαετία του '70-'80 είδα πάρα πολλές ταινίες.

Η ιδέα του τελευταίου βιβλίου σας πώς σας ήρθε; Β. Κορέα, Κιμ Γιονγκ Ουν: τέτοια θέματα δεν τα βλέπει εύκολα κανείς να γίνονται μυθοπλαστικά υλικά.

Να σας πω την αλήθεια δεν θυμάμαι πολύ καλά πώς μου ήρθε η ιδέα. Νομίζω ότι αρχικά ήθελα να γράψω μια μικρή αστυνομική ιστορία στην οποία θα υπάρχει μια απαγωγή και οι δράστες θα ζητούν λύτρα για να αφήσουν ελεύθερο το θύμα. Θα ήταν μια ιστορία που θα εξελισσόταν εντός του Παρισιού, αλλά και στη γαλλική περιφέρεια. Από την άλλη, όμως, ήθελα να γράψω και μια ιστορία που θα έπαιζαν πρωταγωνιστικό ρόλο διάφοροι κατάσκοποι. Επομένως, τελικά, διάλεξα να αναπτύξω την ιστορία σε μια «δραματική» περιοχή όπως είναι η Βόρεια Κορέα.

Ειδική απεσταλμένη

 

Το μυθιστόρημα παίζει συνεχώς με τον αναγνώστη. Του δίνετε το λόγο. Έχω λάθος;

Δεν θα έλεγα ότι του δίνω το λόγο. Όχι, δεν είναι αυτή η πρόθεσή μου. Και το λέω αυτό διότι θεωρώ τον αναγνώστη ως δέκτη. Είναι ένας φανταστικός μάρτυρας αυτού που διαβάζει. Από την άλλη, είναι και ένας εφευρέτης του κάθε βιβλίου.

Το σίγουρο είναι ότι δεν θέλετε έναν παθητικό αναγνώστη. Τα βιβλία σας, από τη φύση τους, ζητούν ενεργές αναγνώσεις. 

Το πιστεύω ακράδαντα πως ο αναγνώστης δεν είναι ποτέ παθητικός. Αντίθετα, είναι ένας ηθοποιός, ένας ήρωας του μυθιστορήματος. Όπως είναι και οι ήρωες που βρίσκονται εντός του κειμένου. Και αν κουραστεί από το βιβλίο που διαβάζει, είναι σε θέση να το πετάξει και τότε γίνεται ένας καταλυτικός ηθοποιός.

Στην Ειδική απεσταλμένη χρησιμοποιείτε όλα τα είδη σε μια μίξη άκρως επιτυχημένη. Το πολιτικό μπλέκεται με τη σάτιρα και την κατασκοπεία. 

Χρησιμοποιώ οτιδήποτε μου χρειάζεται για να αναπτύξω την ιστορία μου. Συνήθως λέω πως ένα μυθιστόρημα δεν ξεκινάει από μια ιδέα, αλλά από δύο. Δηλαδή από δύο δεδομένα που μπορεί μεταξύ τους να είναι άσχετα, αλλά με κάποιο τρόπο μπορούν να συμπλεύσουν. Αυτό είναι ένα πράγμα που με σαγηνεύει και με οδηγεί πιεστικά να το ανακαλύψω.

Ενδιαφέρεστε για το τι συμβαίνει στον κόσμο; Διαβάζετε εφημερίδες;

Διαβάζω καθημερινά εφημερίδες και θα έλεγα πως υπάρχουν φορές που βρίσκω και καλές ιδέες από αυτές. Υπάρχουν, βέβαια, και άλλες φορές που δεν μπορώ να δω κάτι που να με τραβήξει και να γεννήσει μια ιδέα.

Θα γράφατε ένα βιβλίο που θα είχε πρωταγωνιστή τον Εμανουέλ Μακρόν ή τον Ντόναλντ Τραμπ;

Δεν νομίζω πως επί του παρόντος θα το έκανα. Όχι, δεν θα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο που να έχει αυτούς τους δύο ως πρωταγωνιστές.

Θεωρείτε τον εαυτό σας «πολιτικό» συγγραφέα;

Ειλικρινά, δεν είμαι σίγουρος. Υπάρχουν φορές που λέω πως, ναι, είμαι ένας πολιτικός συγγραφέας και άλλες που ολοφάνερα δεν κινούμαι σε πολιτικό επίπεδο. Επομένως, δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά σε αυτή την ερώτηση.

Γράφετε κάτι τώρα;

Φοβάμαι πως ούτε και σε αυτό μπορώ να σας απαντήσω με σιγουριά.

Τα βραβεία σας λένε κάτι; Δεν έχετε πάρει και λίγα.

Μου προκαλεί πάντα έντονα συναισθήματα το να λαμβάνω ένα βραβείο. Σημαίνει ότι το έργο σου έχει επηρεάσει τους αναγνώστες. Κάθε φορά που παίρνω ένα βραβείο ξαφνιάζομαι σαν την πρώτη φορά, κι αυτό διότι κάθε βιβλίο είναι μια νέα προσπάθεια. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. 

Έτικέττες: