«Τα παιδιά είναι οι ντετέκτιβ των γονιών τους» | Η Μαρία Παλαιολόγου για τη μετάφραση του βιβλίου του Patricio Pron

Το εργαστήρι του μεταφραστή Σεπτέμβριος 30, 2021

H Μαρία Παλαιολόγου φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι του μεταφραστή» για να μας μιλήσει για το βιβλίο του Patricio Pron, Το πνεύμα των γονιών μου εξακολουθεί να ανυψώνεται μέσα στη βροχή.

Ποια είναι τα στοιχεία που ξεχωρίζουν αυτό το βιβλίο;
Και γιατί ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος για να αφηγηθεί την ιστορία του;

Το πνεύμα των γονιών μου εξακολουθεί να ανυψώνεται μέσα στη βροχή

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε μια από τις χυδαιότερες ιστορίες καθεστωτικής βίας του εικοστού αιώνα: την υπόθεση των εξαφανισμένων της Αργεντινής κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας του Βιδέλα από το 1976 έως το 1983. Ο Πατρίσιο Προν γεννήθηκε το 1975 και μεγάλωσε μέσα σ’ αυτό το κλίμα εκφοβισμού και αβεβαιότητας.

Το βιβλίο Το πνεύμα των γονιών μου εξακολουθεί να ανυψώνεται μέσα στη βροχή είναι, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει στην προσωπική του ιστοσελίδα, «μια ιστορία σχετικά με κάποια πράγματα που συνέβησαν στην οικογένειά μου την περίοδο μεταξύ 1972 και 2008. Παρότι τα γεγονότα που αναφέρονται είναι κατά βάση αληθή, κάποια απ’ αυτά είναι οπωσδήποτε φανταστικά και οι κανόνες στους οποίους υπακούει η αφήγηση είναι διαφορετικοί απ’ αυτούς της αυτοβιογραφίας ή της μαρτυρίας. Η ιδέα να γράψω γι’ αυτά τριγυρνούσε στο μυαλό μου κοντά τέσσερα χρόνια. Η βασική δυσκολία ήταν πως ήθελα να αφηγηθώ μια ιστορία για την οποία είχα περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις και η οποία δεν ήταν εντελώς δική μου. Το να γράψεις για κάτι που συνέβη σ’ εσένα παρουσιάζει πάντα δυσκολίες τεχνικής φύσης, αλλά το να γράψεις για κάτι που συνέβη σε άλλους, ιδιαίτερα αν είναι επώδυνη ακόμη και η θύμησή του, παρουσιάζει δυσκολίες κυρίως ηθικής φύσης».

Χρησιμοποιεί λοιπόν τη φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος για να αφηγηθεί αυτή την ιστορία: εκείνος μένει πια στη Γερμανία και μαθαίνει μέσω τηλεφώνου πως ο πατέρας του, που υπήρξε δημοσιογράφος, βρίσκεται στο νοσοκομείο. Επιστρέφει εσπευσμένα στο πατρικό του και ανακαλύπτει τυχαία στο γραφείο του σπιτιού έναν φάκελο με αξιοπρόσεκτο περιεχόμενο: αποκόμματα εφημερίδων, φωτογραφίες, έναν χάρτη… Η προσπάθειά του να λύσει το μυστήριο του φακέλου τον γυρίζει πίσω στα παιδικά του χρόνια, στα χρόνια της δικτατορίας και πυροδοτεί στη μνήμη του γεγονότα που είχε θάψει βαθιά μέσα του με τη βοήθεια αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων.

Είναι πράγματι αξιοθαύμαστη η ικανότητα του Προν να χειρίζεται μεταμοντέρνα αφηγηματικά μέσα (ακόμη και εικονογραφικά, όπως η αρίθμηση των κεφαλαίων ή τα σημεία στίξης) για να διευκολύνει την είσοδο του αναγνώστη στην ατμόσφαιρα της αναζήτησης της ταυτότητάς του και της πορείας του από την αμνησία στη θύμηση κι από κει στην κάθαρση: θραύσματα συζητήσεων, ημερολογιακές καταγραφές, εφιαλτικά όνειρα, εσωτερικοί διάλογοι, σύντομοι πραγματικοί και φανταστικοί περίπατοι, σημαδιακές επισκέψεις, φευγαλέοι αντικατοπτρισμοί και εμμονικές αναρωτήσεις.

Κι ακόμη πιο αξιοθαύμαστη είναι η στιβαρότητα του αποτελέσματος της χρήσης και του συνδυασμού τόσο ασταθών υλικών. Είναι συναρπαστική αυτή η αριστοτεχνική άσκηση ύφους! Αυτό που βιώνει ο αναγνώστης είναι η ιστορική μνήμη ως αίσθηση. Καμιά θεαματική δράση δεν του αποσπά την προσοχή, όλα συμβαίνουν χαμηλόφωνα, εγκεφαλικά, στα απόνερα μιας ιστορικής περιόδου που άφησε αόρατες ουλές στη γενιά του.  

Όσοι μελετούν Μπένγιαμιν θα το αγαπήσουν, όσοι διαβάζουν Μπολάνιο θα χαμογελάσουν, οι αναγνώστες του Ζέμπαλντ θα τον συναντήσουν στις σελίδες του. Η μετάφραση αυτού του βιβλίου ήταν μια βασανιστική άσκηση πειθαρχίας.

Έτικέττες:
Patricio Pron
,
Μαρία Παλαιολόγου
,
Το πνεύμα των γονιών μου εξακολουθεί να ανυψώνεται μέσα στη βροχή