«Η φύση κάνει ένοπλη εξέγερση εναντίον της ανθρωπότητας» | Συνέντευξη του Manuel Vilas στην εφημερίδα «Τα νέα»

Συνεντεύξεις Ιούλιος 4, 2023

Ο πολυβραβευμένος ισπανός πεζογράφος, ποιητής και αρθρογράφος μιλά με τον Νίκο Κουρμουλή στο «Βιβλιοδρόμιο» με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου του Τα φιλιά στο οποίο μας μεταφέρει στην Ισπανία της πανδεμικής περιόδου κι έπειτα.

Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη του Manuel Vilas στην Ελλάδα, καλεσμένου του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας.

Manuel Vilas

Ο Manuel Vilas είναι ισπανός πολυβραβευμένος πεζογράφος, ποιητής όπως και αρθρογράφος της «El País». Στη χώρα του βρίσκεται στο ίδιο ύψος με τον Χαβιέρ Θέρκας και τον Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα. Στο παρόν μυθιστόρημα «Τα φιλιά» (μτφρ. Νάννα Παπανικολάου, Ίκαρος) μας μεταφέρει στην Ισπανία της πανδημικής περιόδου και έπειτα. Ενας μόλις συνταξιούχος εκπαιδευτικός φεύγει από τη μεγάλη πόλη και εγκαθίσταται σε μια απομονωμένη περιοχή της ενδοχώρας. Εκεί θα γνωριστεί με μια μοναχική γυναίκα, σχεδόν συνομήλικό του, με αποτέλεσμα να συμβεί ένας μεγάλος έρωτας. Μια ακαριαία επαφή, τρυφερή και εξερευνητική, που δεν βάζει στόχους για το μέλλον. Ζει την κάθε μέρα ξεχωριστά. Σε πρώτο πρόσωπο διαβάζουμε τις πυρετικές σκέψεις του καθηγητή, που έχουν απασχολήσει πολλούς από εμάς στη δύσκολη περίοδο που διανύσαμε κι ακόμη δεν έχει ξεπεραστεί εντελώς. Αναζητήσεις για την πολιτική κουλτούρα, το πολιτισμικό μας σημείο, την κοινωνική μας συνείδηση, την κυριαρχία των μίντια και φυσικά την ορμή του έρωτα. Ο Μανουέλ Βίλας μιλά εκ μέρους του πολίτη που βρίσκεται σαστισμένος μέσα σε ένα πεδίο βολής γεγονότων και ανακατατάξεων. Που αναφτεί τον εαυτό του, τον μύθο της υπόστασής του μέσα από δελτία ειδήσεων και ένα τρυφερό βλέμμα. Αραγε για χρόνια εθελοτυφλούμε μπροστά στο θαύμα της ζωής; Ο ιός μας έβαλε μπροστά σε έναν καθρέφτη.

Πώς βλέπετε την κατάσταση μετά την κρίση της πανδημίας και την ισορροπία πάνω σε ένα παρόν που συνεχώς γλιστράει;

Πράγματι φαίνεται πως βρισκόμαστε σε ένα παρατεταμένο μεταβατικό στάδιο, όπου το επίπεδο του αποπροσανατολισμού είναι αυξημένο. Ομολογώ πως το ίδιο συμβαίνει και σε μένα. Ψυχολογικά, πολλοί άνθρωποι μετά τις απανωτές κρίσεις έχουν χάσει μεγάλο μέρος από τα ίχνη τους. Στο βιβλίο ήθελα να δώσω μια απάντηση σε όλα αυτά, που για μένα δεν είναι άλλη από μια ιστορία αγνού έρωτα, έστω και απελπισμένου. Απέναντι στις καταστροφές, το άνοιγμα στον έρωτα, στην επαφή, δίνει λύσεις. Ακόμη κι αν έρχεται πολλές φορές με τη μορφή ψευδαίσθησης. Ο πεσιμισμός δεν έχει θέση εκεί που ανθούν τα αισθήματα.

Στο βιβλίο σας αναφέρεστε σε πολλά ζητήματα που μας απασχολούν σήμερα, όπως την τωρινή μεταπανδημική συνθήκη. Είναι τόσο εΰθραστος ο πολιτισμός μας;

Ξέρετε, την περίοδο της όξυνσης της πανδημίας βγήκαν ορμητικά στην επιφάνεια πολλά εσωτερικά προβλήματα των ανθρώπων. Κανείς δεν ήξερε ούτε την ακριβή μορφή του ιού, τη συμπεριφορά του, ούτε από πού προερχόταν όλο αυτό. Γράφω κάπου στο βιβλίο πως η φύση κάνει ένοπλη εξέγερση εναντίον της ανθρωπότητας. Σε οικονομικό επίπεδο, ήταν επίσης πολύ ενδιαφέρον ότι το χρήμα, ακόμη κι αν είσαι εκατομμυριούχος, δεν σημαίνει τίποτα. Η ευτυχία του έχειν που υπόσχεται διαρκώς το καπιταλιστικό μας σύστημα παύει όταν είσαι έγκλειστος. Αυτό ήταν ειρωνικό αλλά και κωμικό ταυτόχρονα.

Manuel Vilas

Γράφετε στο βιβλίο πως ο ιός μάς έβαλε να σκεφτούμε τη συλλογική μας ταυτότητα. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

Μια κοινή μοίρα, πέρα από διαχωρισμούς. Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη ζωή σαν κοινωνικό ον και όχι κλειδωμένος και μόνος. Χωρίς διάλογο με τον κοινωνικό περίγυρο μεταφέρει τις όποιες ανππαραθέσεις εντός του. Ο ιός μάς έβαλε έναν καθρέφτη για να αντικρίσουμε την κατάστασή μας. Πού οδηγεί ο κυνισμός που μας περιβάλλει δεκαετίες τώρα; Ο έρωτας εδώ και πάλι είναι το αντίδοτο. Γιατί μέσω αυτού χρειάζεται συνεχώς να επιβεβαιώνει ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Αυτή την επιβεβαίωση παράγει εξάλλου θεμελιακά ο πολιτισμός. Από εκεί και πέρα μπορούμε αν θέλουμε να μιλήσουμε για το πλαίσιο του πνευματικού ή του οικονομικού πολιτισμού μας.

Με τι τρόπο εμπλέκεται ο θερβάντες στο έργο σας;

Ταυτίζομαι με τον «Δον Κιχώτη» ως χαρακτήρα, αλλά και ―γιατί όχι;― ως έννοια. Με εμπνέει το γεγονός πως βλέπω έναν ήρωα με ιδεαλισμό και ανατρεπτική θέαση πάνω στη ζωή, να είναι ερωτευμένος και να αλλάζει τα πράγματα γύρω του. Ο Θερβάντες κατανόησε μέσα από τον «Δον Κιχώτη» ότι ο κόσμος είναι μια διαδοχή φανταστικών καταστάσεων. Κι αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τον σημερινό, στεγνό μας σύμπαν. Ο Θερβάντες είναι ο διανοούμενος που υπερασπίζεται την ανοχή, κάτι που λείπει στην εποχή μας. Ηταν αντιδογματιστής και γι’ αυτό με ενδιαφέρει ακόμα πιο πολύ. Ανοιχτός απέναντι στις διαφορετικές όψεις της ζωής. Γι’ αυτό βάζει τον Σάντσο Πάντσα να βλέπει ανεμόμυλους ενώ ο Δον Κιχώτης γίγαντες.

Μπορείτε να μας σκιαγραφήσετε τους πρωταγωνιστές του βιβλίου;

Ο Σαλβαδόρ είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός, η Μονσεράτ υπάλληλος σε τοπικό μαγαζί. Ζουν μαζί κάτι το θυελλώδες, μακριά από τον κόσμο, σε μια καλύβα και σε μια ηλικία απαγορευτική - όπως θεωρεί η τρέχουσα νοοτροπία - για να ερωτευτείς, δηλαδή έχουν περάσει τα πενήντα. Ξέρετε, υπάρχει προκατάληψη απέναντι στους μεγαλύτερους. Στην Ισπανία υπάρχει και ανάλογος όρος, κάτι σαν «ηλικιακότητα». Υστερα από κάποια ηλικία δηλαδή ο άνθρωπος δεν μπορεί να αισθάνεται το ερωτικό σκίρτημα, λογίζεται αυτομάτως σαν γραφικός. Αρχικά σκέφτηκα και σχέδιασα τους ήρωές μου να σπάνε αυτή τη λογοκρισία.

Manuel Vilas

Ο μεγάλος έρωτας, γράφετε, είναι μια πράξη αθεϊσμού, μας το εξηγείτε, περισσότερο;

Γιατί ένας έρωτας απόλυτος είναι μια τομή. Δεν μπορεί να υπάρξει μια και μόνη εξήγηση για το πώς συμβαίνει. Και κυρίως δεν περιμένει έγκριση από καμία ηθική αρχή, ούτε κι από τον Θεό τον ίδιο. Είναι καθοριστικός και βλάσφημος. Οταν εμπλέκεσαι, χάνεις την πίστη σου σε οτιδήποτε άλλο, εκτός από τον έρωτα τον ίδιο.

Η πολιτική σήμερα λέτε πως είναι ένας χώρος προνομίων. Τα κόμματα άραγε θα κάνουν τα πάντα για να τα διατηρήσουν;

Αυτό αποτελεί πρόβλημα σήμερα και στην Ισπανία, γιατί η ιδεολογία που λέγαμε παλιά έχει εργαλειοποιηθεί. Είναι ένα μέσο για να κατακτήσουν τα κόμματα την εξουσία. Ετσι η ιδεολογία έχει γίνει αυτοσκοπός πλέον και όχι ένα πεδίο εξερεύνησης. Γι’ αυτό κάθε λίγο και λιγάκι τα κόμματα βγάζουν κι από ένα σωρό προγράμματα. Για να δείξουν πως κάτι κάνουν. Τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά. Η απόσταση ανάμεσα στο τι πρεσβεύουν και στους πολίτες μεγαλώνει συνέχεια. Στη πραγματικότητα η δημοκρατία θα έπρεπε να στηρίζεται σε πολιτικούς που βρίσκονται κοντά στον πολίτη και όχι σε εκείνους που κοιτούν την καριέρα τους αποκλειστικά. Και είναι ειρωνικό πως καμιά φορά χρειάζεται να συμβεί, να βελτιώσουν η ζωή του πολίτη δηλαδή, γιατί αυτό είναι το απαραίτητο βήμα για να κυβερνήσουν. Ολα αυτά αποτελούν ένα πρώτης τάξεως υλικό για κωμωδία. Για παράδειγμα, ο Χουάν Κάρλος, ο πρώην βασιλιάς μας, σταμάτησε το πραξικόπημα του 1981 όχι γιατί τότε πίστευε ακριβώς στη δημοκρατία, αλλά δεν θα είχε μέλλον αλλιώς, δεν θα κυριαρχούσε αν δεν συμμαχούσε με κύκλους που θα εγγυούνταν πως η δημοκρατία είναι στη μόδα και έχει καλύτερη ατζέντα και βάθος χρόνου απ' ό,τι μια δικτατορία.

Υπάρχει αντίδοτο;

Θα έλεγα η καλοσύνη και η γενναιοδωρία!


Ανακαλύψτε περισσότερα για τα «Φιλιά»: https://ikarosbooks.gr/1096-ta-filia.html

Έτικέττες:
Manuel Vilas
,
Τα φιλιά