Ευρυβιάδης Σοφός | Μεταφράζοντας το βιβλίο της Irene Solà «Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι»

Ο Ευρυβιάδης Σοφός φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι της μετάφρασης» και μας μιλάει για το νέο μυθιστόρημα της Irene Solà Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι, ένα βιβλίο ξέχειλο από μαγικές ιστορίες και χαρακτήρες καταραμένους πέρα από τον χρόνο.

Ευρυβιάδης Σοφός

«Και ενώ τα σύννεφα πιέζονταν πάνω από τη μασία σαν κοπάδι που μαζευόταν, ο ήλιος έβαζε λεπτά και πορτοκαλί δάχτυλα ανάμεσα στα κενά και, κάθε φορά που τα σύννεφα του τα έκοβαν, τα δέντρα ξαφνικά έτρεμαν σαν να τα είχε κάποιος σπρώξει. Το σπίτι πράο και ατάραχο, γύριζε την πλάτη του στο σκοτάδι που συγκεντρωνόταν στη σκεπή, σαν να τη μύριζε».

Ξεκίνησα να δουλεύω το κείμενο τον Σεπτέμβρη του 2023 και ολοκλήρωσα τη μετάφραση του τον Ιανουάριο του 2024 μετά από τις καίριες επεξηγήσεις της Ιρένε Σολά στις απορίες που προέκυψαν. Από την πρώτη στιγμή που επικοινώνησα μαζί της, η συγγραφέας ήταν ανοιχτή στην επικοινωνία. Θεώρησα ότι έχοντας τις απαντήσεις της, θα μπορούσα να αντιμετωπίσω καλύτερα κάποια κενά που έκαναν το κείμενο μη λειτουργικό. Και περί αυτού πρόκειται: διαβάζοντας ένα μεταφρασμένο κείμενο, έχουμε πάντα στο μυαλό ότι πρόκειται για μετάφραση, ιδίως όταν συναντάμε ξενικά ονόματα, το ζήτημα είναι όμως να λειτουργεί το κείμενο στα Ελληνικά και να αποκτά νόημα στη γλώσσα, να μπορεί να γίνει αντιληπτό, να λειτουργούν οι κώδικές του και για λίγες στιγμές να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι αυτό που διαβάζουμε γράφτηκε εξ αρχής στα Ελληνικά.

Στο κέντρο της αφήγησης του Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι βρίσκεται ένα σπίτι κρυμμένο πίσω από φυλλωσιές, μακριά από τα ξένα βλέμματα και που αποτελεί εστία για γυναίκες μιας οικογένειας, από διαφορετικές γενιές όπου ο άνδρας ως παρουσία παραμένει στο περιθώριο. Τις σελίδες του βιβλίου διατρέχει η ιδέα του διαβόλου, παρούσα σε όλες τις πτυχές του κειμένου. Η συγγραφέας μου εξήγησε ότι δεν πρόκειται για τον διάβολο του χριστιανικού κόσμου αλλά μάλλον αντιστοιχεί στον καλικάντζαρο, σε εκείνο το πλάσμα που ζει στις κορυφές των βουνών, κάτι ανάλογο με τον Πάνα της ελληνικής μυθολογίας.

Η Ιρένε Σολά επιχειρεί ένα άλμα μέσα από τις ιστορίες της προφορικής καταλανικής παράδοσης μεταξύ της μεσαιωνικής πραγματικότητας και του εικοστού αιώνα. Η πρόταση της είναι σαφής: σας προσκαλώ σε έναν κόσμο που χτίζω μέσα από τις λέξεις. Το πεδίο – τοπίο είναι τα σύνορα μεταξύ Καταλονίας  - Ισπανίας και Γαλλίας, μια περιοχή που αποτέλεσε αφορμή για μια σειρά από μεσαιωνικά ιπποτικά μυθιστορήματα γραμμένα στα Καταλανικά και, κοιτάζοντας στο παρελθόν, την πηγή από την οποία ξεκίνησε η καταλανική ταυτότητα. Το βουνό, η φύση, τα δέντρα και τα φυτά αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά συστατικά της καταλανικής παράδοσης και βλέπουμε μέρος αυτού του πλούτου και στο εν λόγω μυθιστόρημα. Οι περιγραφές της Ιρένε Σολά είναι λεπτομερείς, δημιουργούν στον αναγνώστη εκείνα τα απαραίτητα συναισθήματα για να μπορέσει να γίνει και εκείνος μέρος του κόσμου που πλάθει η συγγραφέας. Χρησιμοποιεί έναν προσωπικό ρυθμό για να καταφέρει τα περάσματα από το παρελθόν στο παρόν, με συχνές εναλλαγές στο λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί για να περιγράψει και που αντιστοιχεί σε κάθε χρονική περίοδο στην οποία αναφέρεται.

Το κείμενο της Ιρένε Σολά αποτελεί μια πρόταση για ένα εσωτερικό ταξίδι, μια διαδρομή προς εκείνα τα συναισθήματά μας που παραμένουν κρυμμένα. Μια ευκαιρία να συναντηθούμε με το παραμύθι και την αλήθεια μας.

 

Μουσική που χρησιμοποίησα για τη μετάφραση:

Slowdive – skin in the game

Bowmore and Hania Rani – The boat

Bola de nieve – Déjame recordar

Jakuzi – Merasim

Human tetris – Long flight

Annie Lennox – The gift

Trentemøller – “Echoes” with Jenny Beth – Arte Concert

Gaye su Akyol – Kör bıcakların ucunda

Σωκράτης Μάλαμας – Νεράιδα

Ruido – María Jiménez

Steve Reich with Pat Metheny – Electric counterpoint

City of god – Kamaal Williams

Guilty partner – New Order

Portico Quartet – Ruins

The spangle maker – Cocteau Twins

Μάτια σου έδωσα κι εσύ κοίταξες το σκοτάδι

Έτικέττες: