Δήμητρα Δότση | Μεταφράζοντας το «Τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη» του Gianfranco Calligarich

Το εργαστήρι του μεταφραστή Φεβρουάριος 28, 2022

Η Δήμητρα Δότση φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι του μεταφραστή» και μας μιλάει για την αιώνια πόλη μέσα από το μυθιστόρημα του Gianfranco Calligarich, Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη, αποκαλύπτοντας την ιδιαίτερη εκδοτική ιστορία του βιβλίου.

Δήμητρα Δότση

Κάποια βιβλία σε γοητεύουν με την πρώτη ματιά, προτού καν τα ξεκινήσεις. Μπορεί να ήταν αρκετή μια φράση που είδες στα πεταχτά, μπορεί να σε τράβηξε το εξώφυλλό τους ή μπορεί να ήταν ο τίτλος τους αυτό που σου έκανε το κλικ. Κι ύστερα βυθίζεσαι στις σελίδες τους κι έχεις την αίσθηση ότι δεν είσαι απλώς αναγνώστης, αλλά ήρωας της ιστορίας. Θα μπορούσες κάλλιστα να είσαι εσύ ο πρωταγωνιστής.  Να, λόγου χάριν ο Λέο Γκατζάρα, ο βασικός ήρωας του Τελευταίου καλοκαιριού στη Ρώμη. Έχεις περπατήσει δεκάδες φορές όπως κι εκείνος στην πιάτσα Ναβόνα κι άλλες τόσες στην πιάτσα Ντελ Πόπολο, έχεις μείνει εκστατικός μπροστά στην ασύλληπτη ομορφιά της Ρώμης, αυτής της θεσπέσιας μα απρόσιτης καλλονής που σε καλεί να την πλησιάσεις, να την κατακτήσεις, κι εσύ είσαι έτοιμος να την αγκαλιάσεις, να την κάνεις δική σου, ώσπου άξαφνα τα πάντα γκρεμίζονται γύρω σου. Στο μυαλό σου έρχεται η περίφημη σκηνή του «La dolce vita» με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και την Ενίτα Έκμπεργκ στη Φοντάνα ντι Τρέβι. Ναι, αν μπορούσες να συμπυκνώσεις την ουσία του βιβλίου, θα έλεγες πως είναι αυτή ακριβώς η σκηνή. Ο Λέο Γκατζάρα, δημοσιογράφος κι αυτός όπως ο Μαρτσέλο της ταινίας του Φελίνι, και η Ρώμη, η θεσπέσια καλλονή. Ή μήπως σου θυμίζει την «Τέλεια ομορφιά» του Σορεντίνο, τον Τζεπ Γκαμπαρντέλα, πρωταγωνιστή της ταινίας, και τη γλυκόπικρη σχέση του με μια Ρώμη που παρακμάζει; Όπως και να ’χει, η σχέση του Λέο με την αιώνια πόλη είναι μια σχέση έρωτα, αγάπης και απομάγευσης.

Ο Λέο αφήνει πίσω του το Μιλάνο και την οικογένειά του, αναζητώντας στη Ρώμη ένα νόημα στη ζωή του. Ποιο; Ούτε κι εκείνος ξέρει. Περιφέρεται στους δρόμους της πόλης δίχως σκοπό και προορισμό, βρίσκει εφήμερες δουλειές και συνάπτει εξίσου εφήμερες σχέσεις με ανθρώπους της αστικής τάξης που τον έλκουν και ταυτόχρονα τον απωθούν. Μοναδική σταθερά στη ζωή του τα βιβλία του, η μοναξιά του μέσα στο πλήθος και το απόλυτο, διαβρωτικό κενό. Οι ανησυχίες του, οι σκέψεις του, τα συναισθήματά του, όλα μοιάζουν σημερινά κι ας γράφτηκαν στις αρχές του Εβδομήντα.

Η εκδοτική ιστορία της εν πολλοίς αυτοβιογραφικής ιστορίας του Gianfranco Calligarich είναι από μόνη της ένα μυθιστόρημα. Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη πρωτοεκδόθηκε το 1973 και μέσα σε λίγους μήνες έγινε ανάρπαστο με αποτέλεσμα να κυκλοφορεί μόνο σε φωτοτυπίες ή σε πάγκους με μεταχειρισμένα βιβλία. Το 2010 επανεκδόθηκε με την ίδια επιτυχία κι όλα τα αντίτυπα εξαντλήθηκαν και πάλι, αποκτώντας μάλιστα συλλεκτική αξία. Το 2016 ο εκδοτικός οίκος Bompiani αποφάσισε να το βγάλει από την παρανομία και κάπως έτσι το μυθιστόρημα του Calligarich ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας του και άρχισε να μεταφράζεται σε πάνω από είκοσι χώρες.

Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση, αυτό το υποβλητικό, ατμοσφαιρικό, πνευματώδες και συγκινητικό μυθιστόρημα με τις κοινωνικές και λογοτεχνικές προεκτάσεις –και με ένα φινάλε συγκλονιστικό­– παραμένει επίκαιρο. Πώς αλλιώς, άλλωστε; Ο άνθρωπος πάντα έχει να κάνει με τα ίδια αιώνια προβλήματα, με το ίδιο αιώνιο κι αμείλικτο υπαρξιακό κενό. Πόσο μάλλον όταν βρίσκεται στην αιώνια πόλη.

Έτικέττες:
Gianfranco Calligarich
,
Δήμητρα Δότση
,
Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη