Δήμητρα Δότση | Μεταφράζοντας το «Σκοτώνω όποιον θέλω» του Fabio Stassi

Η Δήμητρα Δότση φιλοξενείται στη στήλη μας «Το εργαστήρι του μεταφραστή» και μας μιλάει για το μεταφραστικό ταξίδι της τρίτης ιστορίας του Fabio Stassi, Σκοτώνω όποιον θέλω, με ήρωα τον βιβλιοθεραπευτή Βίντσε Κόρσο και τους πολυδιάστατους λογοτεχνικούς συνειρμούς του κειμένου.

Σκοτώνω όποιον θέλω

Όσο κι αν αγαπάμε, όσο κι αν δενόμαστε με κάποια ή με πολλά από τα βιβλία που μεταφράζουμε, νομίζω πως οι περισσότεροι μεταφραστές έχουμε τις λογοτεχνικές ή συγγραφικές μας αδυναμίες: αυτό το ένα βιβλίο ή αυτόν τον ένα συγγραφέα που, για τους δικούς μας λόγους, έχουμε κατατάξει σε περίοπτη θέση στην προσωπική μας λίστα. Για μένα ο συγγραφέας αυτός είναι ο Fabio Stassi.

Ως αναγνώστρια τον πρωτογνώρισα το 2013 χάρη στο πολυβραβευμένο του μυθιστόρημα Ο τελευταίος χορός του Σαρλό, το οποίο, παρότι μεταφράστηκε σε 19 χώρες, στην Ελλάδα δεν βρήκε πρόσφορο εκδοτικό έδαφος. Η χαμένη αναγνώστρια ήταν η αφορμή να καταδυθώ στο έργο του, μεταφράζοντάς το. Με εντυπωσίασε η πρωτοτυπία της ιδέας του, το χτίσιμο του βασικού χαρακτήρα της ιστορίας, του Βίντσε Κόρσο, αυτού του αδιόριστου φιλόλογου που μετουσιώνει τη λατρεία του για τα βιβλία στο επάγγελμα του βιβλιοθεραπευτή προκειμένου να βιοποριστεί, η εκλεπτυσμένη γλώσσα του συγγραφέα, το πώς παντρεύει τη λογοτεχνία με την πραγματικότητα, με τη ζωή και με το μυστήριο –άρρηκτα συνδεδεμένο με την απροσμέτρητη αγάπη του για τη λογοτεχνία–, τα πολλαπλά νοήματα ανάμεσα στις γραμμές, και όλα αυτά μέσα σε μια μελαγχολική μεν ατμόσφαιρα, αλλά με αρκετές δόσεις ειρωνείας, αυτοσαρκασμού και χιούμορ, με μουσική υπόκρουση γαλλικές μελωδίες.

Πώς γίνεται, όμως, ένας συγγραφέας να ξεπερνάει τον ίδιο του τον εαυτό από βιβλίο σε βιβλίο, χωρίς να διολισθαίνει σε επαναλήψεις ακόμη κι όταν το θέμα του παραμένει το ίδιο: η διαχωριστική γραμμή μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας; Κι όμως ο Fabio Stassi τα καταφέρνει αριστοτεχνικά τόσο στη δεύτερη περιπέτεια του Βίντσε Κόρσο Κάθε σύμπτωση έχει ψυχή όσο και στο Σκοτώνω όποιον θέλω, την τρίτη πιο νουάρ και ταυτόχρονα πιο λογοτεχνική του ιστορία.

Δεν είναι εύκολη υπόθεση το να μεταφράζεις τα βιβλία του Stassi. Καταρχάς νιώθεις ελλειμματικός μπροστά στην ευρυμάθειά του, στους λογοτεχνικούς του συνειρμούς, στη διακειμενικότητα της γραφής του, κι από την άλλη συνειδητοποιείς πως πίσω από κάθε πεζογράφημά του κρύβεται μια ποιητική χροιά, η λυρική πλευρά του συγγραφέα. Ο αφηγηματικός του λόγος είναι διάσπαρτος από μυστικούς στίχους, που ο μεταφραστής καλείται να ανακαλύψει ενίοτε μόνος του. Σε συνδυασμό μάλιστα με τη διακειμενική αφήγηση και την εσωτερική γραφή, που κινείται πολυδιάστατα μέσα στο κείμενο, το έργο του μεταφραστή δυσκολεύει και την ίδια στιγμή αποκτά μια ιδιαίτερη γοητεία.

Σκοτώνω όποιον θέλω

Η τύχη, πάντως, του να μεταφράζεις έναν εν ζωή συγγραφέα τα φέρνει έτσι ώστε κάποια στιγμή να τον γνωρίσεις κι από κοντά. Κάπως έτσι έγινε και με τον Fabio Stassi, πρόθυμος πάντα να βοηθήσει τον μεταφραστή του, να ζητήσει συγγνώμη σε περίπτωση που τον έχει παιδέψει με τις γλωσσικές του επιλογές, να βρει μια λύση μαζί του κι ας μη γνωρίζει τη μητρική του γλώσσα, ευγενικός, ευαίσθητος και προσηνής, μετριόφρων και αυθεντικός, και συνάμα ανήσυχο πνεύμα, οξυδερκής, ευρυμαθής, ειλικρινής και ευθύβολος. Κάθε συνομιλία μαζί του είναι σαν να διαβάζεις ένα ακόμη βιβλίο του: πάντα κάτι καινούργιο έχεις να ανακαλύψεις, μια άγνωστη πτυχή του που σε ξαφνιάζει, όσο καλά κι αν νομίζεις ότι τον ξέρεις.

Έτικέττες:
Fabio Stassi
,
Δήμητρα Δότση
,
Η χαμένη αναγνώστρια
,
Κάθε σύμπτωση έχει ψυχή
,
Σκοτώνω όποιον θέλω