Στην Ιταλία της ευτέλειας

Κριτικές Οκτώβριος 25, 2013

Παρουσίαση του βιβλίου "Που Ήσασταν Όλοι" του Paolo di Paolo, από την Σταυρούλα Παπασπύρου στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία.

Που ήσασταν όλοιΣαν ένα κρουαζιερόπλοιο. Ετσι φαντάζει η Ιταλία των χρόνων του Μπερλουσκόνι στα μάτια του μυθιστορηματικού alter ego του Πάολο ντι Πάολο στο «Πού ήσασταν όλοι», που μόλις κυκλοφόρησε σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, εγκαινιάζοντας την ξένη σειρά των εκδόσεων «Ικαρος».

Μέσα σ' αυτό το σκηνικό είχε την ατυχία να ανδρωθεί ο 30χρονος Ιταλός συγγραφέας κι απ' αυτό το τεράστιο κενό, με το οποίο ήρθε αντιμέτωπη η γενιά του, έμελλε ν' αντλήσει έμπνευση για το παρθενικό του μυθιστόρημα. Από τους πρώτους μάλιστα που εγκωμίασαν δημόσια το «Πού ήσασταν όλοι» ήταν ο Αντόνιο Ταμπούκι, καλή του ώρα, επισημαίνοντας σε δισέλιδη κριτική του στη «Ρεπούμπλικα» πως ο Ντι Πάολο, «με το ταλέντο ενός αφηγητή ράτσας», μιλάει ουσιαστικά «για το τέλος ενός καθεστώτος, για τη μελαγχολία που αφήνει στην ψυχή όποιου το έζησε, για το ημίφως (ή το σκοτάδι) που διασχίσαμε, για το έρημο τοπίο της επόμενης μέρας»...

Το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης, με το παζλ που φιλοτέχνησε ο Χρήστος Κούρτογλου, προϊδεάζει για τη φόρμα του περιεχομένου. Στη θέση του, ωστόσο, θα μπορούσε κάλλιστα να βρίσκεται ένας πίνακας του Ρόμπερτ Ρόουσενμπεργκ, καθώς η φαινομενική αταξία που χαρακτηρίζει το έργο του Αμερικανού καλλιτέχνη, οι σκόρπιες σημειώσεις και τα ετερόκλιτα υλικά που επιστράτευε για τις εικαστικές του συνθέσεις, άσκησαν καταλυτική επιρροή στον Ντι Πάολο, όπως ομολογεί ο ίδιος, τροφοδοτώντας τον με «σκέψεις, πειραματισμούς και είδη γραφής».  

Σ' ένα πρώτο επίπεδο, η ιστορία που ξεδιπλώνεται εδώ είναι η ιστορία μιας μάλλον συνηθισμένης οικογένειας, των Τραμοντάνα, με σημείο εκκίνησης την ημέρα που ο πατέρας του αφηγητή, άρτι συνταξιοδοτηθείς καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, παρασύρει με το αυτοκίνητό του -επίτηδες!- έναν παλιό μαθητή του, λες και έπαιρνε εκδίκηση για όλους εκείνους τους ατίθασους των τελευταίων θρανίων που του έκαναν τα νεύρα σμπαράλια στη διάρκεια της καριέρας του. «Οι γυμνασιακοί καθηγητές μετρούσαν λιγότερο από το μηδέν», διαβάζουμε. Η ιδιότητά τους, κι όχι μόνο εξαιτίας των χαμηλών μισθών, «δεν ήταν πια τίτλος τιμής». Δεν παρήγε πια ούτε κύρος ούτε εξουσία, εξ ου και η περιφρόνηση που εισέπρατταν από τους γονείς.

Το θύμα, όπως θ' αποκαλυφθεί σύντομα, είναι το αγόρι που έχει κλέψει την καρδιά της μικρής κόρης του Τραμοντάνα, αλλά και το «καρφί» που έχει διαδώσει τα τσιλιμπουρδίσματα του τελευταίου. Κάτι που θα ωθήσει την κυρία Τραμοντάνα να κάνει την επανάστασή της και να πάρει των ομματιών της για το Βερολίνο, στερώντας από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας εκείνους τους... μαγικούς μηχανισμούς που κρατούσαν καθαρά από τα έπιπλα ώς τα εσώρουχά τους και τους εξασφάλιζαν ακόμα και τις πιο παράταιρες ώρες ένα ζεστό πιάτο φαΐ.

Το ίδιο διάστημα, ο κύριος Τραμοντάνα πασχίζει να εξασφαλίσει εκδότη για το βιβλίο που μια ζωή περίμενε να γράψει, ενώ ο γιος του, φοιτητής της Σύγχρονης Ιστορίας, αναζητά εναγωνίως επιβλέποντα καθηγητή για μια διπλωματική εργασία υπό το γενικό τίτλο «Μπερλουσκόνι», με την οποία φιλοδοξεί ν' αναλύσει «την πιο ολοκληρωμένη έκφραση της πολιτικής στη μεταμοντέρνα εποχή». Κι αν ο πρώτος πέσει στην παγίδα ενός αετονύχη που εκμεταλλεύεται ψώνια, ο δεύτερος θα συγκεντρώνει σαν μυρμήγκι το υλικό του κι ας μην είναι γραφτό να το αξιοποιήσει επιστημονικά, αλλά μυθιστορηματικά.

Στο «Πού ήσασταν όλοι», ο Πάολο ντι Πάολο ενσωματώνει στον κυρίως κορμό της αφήγησής του από φωτογραφίες και κόμικς μέχρι πρωτοσέλιδα εφημερίδων, στήνοντας διαρκώς γέφυρες ανάμεσα στο παρόν, το παρελθόν, το δημόσιο και το ιδιωτικό, ενώ στην καρδιά του βιβλίου του μάς επιφυλάσσει την πιο μεστή επισκόπηση της δεκαετίας που μόλις διήνυσαν οι ήρωές του, αλλά κι εμείς. Μια σελίδα με ριγμένες φύρδην μίγδην δεκάδες λέξεις γραμμένες με το χέρι, σαν συνθήματα. Ιδού μερικές: Φόβος. Τρομοκρατία. Χάρι Πότερ. MTV. Βιάγκρα. Wikipedia. Βρικόλακες. Τζένοβα. SMS. Μεγάλος αδελφός. Υπερθέρμανση του πλανήτη. Facebook. Πανδημία. Happy hour. Οικονομική κρίση. Και Μπερλουσκόνι φυσικά.

Ο Ιταλός συγγραφέας γράφει για τη δική του απολιτική γενιά και για την παραδομένη στην ευτέλεια χώρα του, αλλά η κατάπτωση των πολιτικών και των ηθικών αξιών, η ιδεολογική σύγχυση, η κρίση σε θεσμούς όπως της οικογένειας και της εκπαίδευσης και το έλλειμμα σε φυσιογνωμίες-πρότυπα που ο ίδιος, με τον τρόπο του, καταγγέλλει, αφορούν πολύ περισσότερους. Μένει να δούμε τι υποδοχή θα του επιφυλάξει το ελληνικό κοινό. Στην Ιταλία, πάντως, σάρωσε και πωλήσεις και τιμητικές διακρίσεις, ενώ με το καινούργιο του μυθιστόρημα βρέθηκε υποψήφιος για το σημαντικότερο λογοτεχνικό βραβείο της Ιταλίας, το Strega.

Σταυρούλα Παπασπύρου | 14 Ιουλίου 2013 | Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία

O Paolo di Paolo θα βρεθεί την Τρίτη 29 Οκτωβρίου, στις 8.30μμ στην Αθήνα, στο βιβλιοπωλείο IANOS, όπου και θα συνομιλήσει με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη. (ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24, Αθήνα)

Έτικέττες:
Paolo di Paolo
,
Ξένη πεζογραφία