Βαγγέλης Ραπτόπουλος: Συνέντευξη στην εφημερίδα Αυγή

Συνεντεύξεις Απρίλιος 29, 2013

Πόλη Κρημνιώτη | Η Αυγή | Δευτέρα 29 Απριλίου 2103  

9789609527477Από τα Δεκεμβριανά ώς τους Αγανακτισμένους πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι της ιστορίας. Εκείνο το λεπτό νήμα ωστόσο που ενώνει τους ιστορικούς κύκλους εύκολα μπορεί να αναγνωστεί στο καινούργιο βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου "Η πιο κρυφή πληγή" (εκδ. Ίκαρος).

Σ' ένα γοητευτικό "πινγκ πονγκ" ανάμεσα στη μνήμη και το τώρα, στο πάγωμα του παρελθόντος χρόνου και την ταχύτητα του παρόντος χρόνου και με έναν ισόβιο έρωτα να δίνει τις αφορμές και να υπαγορεύει τα γιατί και τα διότι, ο συγγραφέας διατρέχει γεγονότα και πεπραγμένα, κυρίως όμως καταθέτει τη δική του αγωνία για όσα βιώνουμε σήμερα. Και λέει τα πράγματα με το όνομά τους, για έντυπα, συναδέλφους του, ιδεολογικές και πολιτικές πρακτικές και το ρόλο που παίζουν στις ιδιαίτερα δύσκολες ημέρες που περνάμε.

Από το Περιστέρι, που γεννήθηκε και μεγάλωσε, μέχρι τις πλατείες του 2011 και τη Μανωλάδα τις προάλλες, ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος διανύει την απόσταση όχι ως απλός παρατηρητής αλλά ως συμμέτοχος στο παιχνίδι της κοινωνίας. Άλλωστε "σε κάθε περίπτωση η διέξοδος και η λύση για μένα παραμένει η συλλογική αντίσταση" λέει σήμερα, αλλά και σε κάθε αφορμή. Στις εκπομπές του "Στο Κόκκινο", στα βιβλία του, στην έφηβη κόρη του...

Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη:

Είναι ακόμα τόσο κρυφή η πληγή του εμφυλίου όπως υποδηλώνει ο τίτλος του βιβλίου σας;

Η πιο κρυφή πληγήΝομίζω ότι είναι, το έχω εισπράξει άλλωστε και γράφοντας το βιβλίο, όταν ρωτούσα μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους και δεν απαντούσαν, αλλά και όλο αυτό το διάστημα που έχει μεσολαβήσει από την κυκλοφορία του, όπου ο κόσμος δεν θέλει να ακούσει για τον εμφύλιο. Έχω παρουσιάσει το βιβλίο από τη Βέροια έως το Ηράκλειο Κρήτης και από την Καλαμάτα ως τη Θεσσαλονίκη παντού συναντώ τις ίδιες αντιδράσεις. Παρότι στον δημόσιο λόγο επανέρχεται ρητορικά ο εμφύλιος ή η κυβέρνηση συγκρίνεται με την κυβέρνηση των δωσίλογων, η Μέρκελ με το Γ' Ράιχ και η Χρυσή Αυγή με τους χίτες, ο εμφύλιος εξακολουθεί να είναι ένα ταμπού. Όπως γράφω και στο βιβλίο, τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης καταναλώθηκαν με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης που ολοκληρώθηκε στα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ. Από 'κεί και πέρα βγήκαν κάποια βιβλία για τον εμφύλιο, ωστόσο παραμένει μια πληγή που η κοινωνία ακόμα δεν μπορεί να τη διαχειριστεί.

Γιατί, πιστεύετε;

Γιατί στον εμφύλιο βγήκε στην επιφάνεια το θηρίο που κρύβει ο καθένας μέσα του κι αυτό οι άνθρωποι δεν θέλουν να το θυμούνται.

Μπορεί αυτή η κρυφή πληγή του εμφυλίου να επουλωθεί σήμερα, την ώρα που ελληνική κοινωνία έχει μια νέα ανοιχτή πληγή μπροστά της;

Ο μεγάλος κίνδυνος είναι όχι απλώς να μην επουλωθεί, αλλά να ξανακυλήσουμε στα ίδια, σε έναν νέο εμφύλιο, ως αποτέλεσμα της πρωτοφανούς κοινωνικής αδικίας που βιώνουμε σήμερα, της γενικευμένης ατιμωρησίας, της δυσλειτουργίας σχεδόν όλων των θεσμών. Όλα αυτά τα προβλήματα έχουν τις ρίζες του σε αντίστοιχες καταστάσεις που προέκυψαν από τον εμφύλιο και γιγαντώθηκαν από το μετεμφυλιακό κράτος με τις διώξεις, τα ξερονήσια, τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και όλα αυτά που βίωνε η ελληνική κοινωνία τόσα χρόνια.

Γιατί εσείς ασχολείστε τώρα με αυτή την ιστορική περίοδο;

Μεγάλωσα στο Περιστέρι, όπως και οι ήρωες του μυθιστορήματός μου, μια συνοικία όπου στα Δεκεμβριανά του '44 χύθηκε πολύ αίμα. Άκουγα παρόμοιες αφηγήσεις ως παιδί από τον πατέρα μου και με σημάδεψαν. Διάβαζα μανιακά και συγκέντρωνα υλικό για τον εμφύλιο, αλλά το έναυσμα να γράψω γι' αυτόν μου το έδωσαν οι συγκεντρώσεις των Αγανακτισμένων το 2011. Δεν είναι τυχαίο ότι το μυθιστόρημά μου ξεκινάει από τη μεταπολίτευση και τελειώνει στους Αγανακτισμένους. Τα Δεκεμβριανά του '44 είναι απλώς μια αναδρομή. Ήθελα οι δυο ερωτευμένοι, μεσήλικοι ήρωές μου να μπορούν να γίνουν πειστικοί όταν λένε ότι φοβούνται ένα νέο εμφύλιο. Μόνο αυτοί μπορούν να είναι τόσο πειστικοί επειδή το μυθιστόρημα περιγράφει τον βαθμό στον οποίο τους έχει γίνει έμμονη ιδέα ο εμφύλιος.

Οι δυο ήρωές σας ερωτεύονται στα χρόνια της μεταπολίτευσης και για χάρη του κοριτσιού το αγόρι μαθαίνει τα πάντα για τα Δεκεμβριανά του '44. Η ζωή του στοιχειώνεται από την ιδέα του εμφυλίου κι από τον μεγάλο αυτό έρωτα, που, σε αντίθεση με τις ταχύτητες που αναπτύσσει η εποχή μας, διαρκεί μέσα στο χρόνο. Ακούγεται παράξενο..

Ακόμα πιο παράξενο είναι ότι ο έρωτας αυτός αρχίζει σε μια εποχή, τη μεταπολίτευση, κατά την οποία υπήρχε έντονη ακόμα η αίσθηση της συλλογικότητας και φτάνει, έως τους Αγανακτισμένους, που ξανάχουμε την ανάδυση μιας συλλογικότητας. Στο ενδιάμεσο διάστημα που διαρκεί αυτός ο έρωτας, η κοινωνία μας βυθίστηκε σε έναν άκρατο ατομικισμό και στην ιδιώτευση. Το μυθιστόρημα είναι σαν να λέει ότι, αν δεν θέλουμε να καταλήξουμε σε ένα τυφλό βίαιο ξέσπασμα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κρίση όχι ατομικά, αλλά μέσα από συλλογικές διαδικασίες.

Είναι το πιο πολιτικό σας βιβλίο έως τώρα. Το απαιτεί η εποχή; Και πώς με την εποχή, κάθε φορά, διασταυρώνεται ο συγγραφέας;

Από την «Επινόηση της πραγματικότητας» και τους «Φίλους», τα βιβλία μου στρέφονται όλο και πιο απροκάλυπτα στη πολιτική. Βεβαίως είχα κάποιο σχετικό παρελθόν, αν σκεφτείτε βιβλία μου όπως το «Ακούει ο Σημίτης Μητροπάνο;». Η εποχή μας όμως δεν σου επιτρέπει να μείνεις αμέτοχος. Στα χρόνια της φούσκας η κυρίαρχη τέχνη ήταν ψυχαγωγική και διακοσμητική. Τώρα βλέπουμε μια μετάλλαξή της σε τέχνη παρηγορητική και εμψυχωτική.

Δεν το βλέπουμε όμως στους καλλιτέχνες και τους πνευματικούς ανθρώπους.

Η πλειοψηφία των καλλιτεχνών, όπως και η πλειοψηφία της κοινωνίας μας, έχουν μετατραπεί σε αδίστακτους κομφορμιστές και ωφελιμιστές. Στους λίγους που έχουν άποψη, και μάλιστα αντικαθεστωτική, δεν δίνεται βήμα για να μιλήσουν. Η νεοφιλελεύθερη «Καθημερινή» ούτε καν παρουσίασε το βιβλίο, το δε «Βήμα της Κυριακής», το οποίο έκανε επίδειξη συκοφάντησης των Αγανακτισμένων το 2011, το απέρριψε με συνοπτικές διαδικασίες. Είναι συμπτωματική η ιδεολογική μας αντίθεση; Το εύχομαι, αλλά δεν το πιστεύω. Ανάλογα συκοφαντική απέναντι στους Αγανακτισμένους ήταν και η "Lifo". Σε πρόσφατο εξώφυλλό της εξομοίωνε τον χρυσαυγίτη με τον μπαχαλάκια. Πώς μπορεί ένα τέτοιο έντυπο να υποστηρίξει ένα μύθιστόρημα που δίνει φωνή και στον μπαχαλάκια; και το λέω επειδή το προτελευταίο κεφάλαιο της "Πιο Κρυφής Πληγής" είναι η μαρτυρία ενός νεαρού για τις συγκρούσεις με τα ΜΑΤ την εποχή των Αγανακτισμένων.

Σας ενοχλεί αυτή η αντιμετώπιση, δεδομένου ότι ήσασταν από τα «αγαπημένα» παιδιά του μιντιακού συστήματος;

Αγαπημένος, αλλά και συχνά στο στόχαστρο της κριτικής. Στην προκειμένη περίπτωση, όσο κι αν με στενοχωρεί ως συγγραφέα, με θυμώνει ως πολίτη και επιβεβαιώνει τους χειρότερους πολιτικούς φόβους μου. Τα καθεστωτικά νεοφιλελεύθερα ΜΜΕ, παρά τις ρητορείες τους περί δημοκρατίας, γίνονται όλο και πιο αυταρχικά, όλο και πιο ανελεύθερα και λογοκριτικά απέναντι στις αντίθετες φωνές. Ας μην ξεχνάμε ότι τα μίντια, ειδικά στις μέρες μας, παίζουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη χειραγώγηση και τον έλεγχο του πληθυσμού. Όπως είπε και ο Έκο, όταν έχεις τα μίντια δεν χρειάζεσαι τα τανκς.

Η κόρη σας διάβασε το βιβλίο; Πώς αντέδρασε;

Το ιστορικό και πραγματολογικό μέρος του βιβλίου με τον εμφύλιο την αποθάρρυνε κάπως. Ίσως κι επειδή η γενιά της, η Κατερίνα κοντεύει τα 17, σε αντίθεση με τη δική μου, δεν έχει πια την παραμικρή σχέση με τα συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Στην ηλικία της εγώ κολυμπούσα στη φιλολογία του εμφυλίου. Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος: τα παιδιά των συγγραφέων ψάχνουν στα έργα των γονιών τους αυτοβιογραφικά στοιχεία και ταυτίζουν τον πρωταγωνιστή με τον γονιό, ιδίως όταν η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη. Νομίζω ότι απ' όλα τα βιβλία μου απόλαυσε περισσότερο την «Απίστευτη ιστορία της Πάππισας Ιωάννας», επειδή ακριβώς εγώ δεν ζούσα στον Μεσαίωνα!

Τι σας φοβίζει για το μέλλον του παιδιού σας;

Η παρακρατική συμμορία της Χρυσής Αυγής. Ακόμα πιο πολύ με φοβίζει ότι το 8% που πήραν οι νεοναζί στις εκλογές σημαίνει πως υπάρχουν ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας μας που έχουν συντηρητικοποιηθεί και, για να μη μας φοβίζουν οι λέξεις, έχουν φασιστικοποιηθεί. Οι μπράβοι που πυροβόλησαν τους μετανάστες στη Μανωλάδα είναι Χρυσή Αυγή είτε την ψηφίζουν είτε όχι. Το ίδιο και αυτοί που δεν ενοχλούνται από παρόμοιες κτηνωδίες. Όμως αυτός είναι ο καρπός τόσων δεκαετιών ιδιώτευσης και πλύσης εγκεφάλου από τα συστημικά ΜΜΕ. Χωρίς την ολιγωρία και την παροιμιώδη ανεπάρκεια των κομμάτων εξουσίας, οι χρυσαυγίτες δεν θα έβρισκαν πάτημα να δημαγωγήσουν ούτε ερείσματα στην ελληνική κοινωνία. Η κοινωνική αναλγησία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, η εξωφρενική και επικίνδυνη θεωρία των δύο άκρων καθώς και η προθυμία με την οποία παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο σύστημα κάποιοι συνάδελφοί μου, όλα αυτά εκκόλαψαν το αυγό του φιδιού. Και χωρίς όλα αυτά ίσως ο κόσμος να μην ήταν τώρα τόσο μουδιασμένος, σ' αυτή την κατάσταση ύπνωσης. Σε κάθε περίπτωση η διέξοδος και η λύση για μένα παραμένει η συλλογική αντίσταση.

info: "H πιο κρυφή πληγή" του Βαγγέλη Ραπτόπουλου παρουσιάζεται αύριο στις 7.30 μ.μ., στην Πινακοθήκη Γιώργου Ν. Βογιατζόγλου (Ελευθερίου Βενιζέλου 61-73, Νέα Ιωνία), στην εκδήλωση που οργανώνουν οι εκδόσεις Ικαρος και η Πινακοθήκη σε συνεργασία με τον ρ/σ "105,3 Στο Κόκκινο". Μιλούν οι Άρης Χατζηστεφάνου, Μάκης Μηλάτος, Νίκος Κουρμουλής, Κώστας Αρβανίτης και ο συγγραφέας. Συντονίζει η Φωτεινή Λαμπρίδη. Διαβάζουν οι Μάτα Καστρησίου και Βαγγέλης Ζαπανιώτης.

Έτικέττες:
Βαγγέλης Ραπτόπουλος
,
Πεζογραφία