Στην Ελλάδα μέσω "Βομβάης"

Κριτικές Απρίλιος 29, 2013

Βαγέλης Χατζηβασιλείου | Το Βήμα της Κυριακής | Κυριακή 28 Απριλίου 2013

9789609527729To ταξίδι ενός Ελληνα από το Μόναχο στη Θεσσαλονίκη του '60 και των φαντασμάτων του Εμφυλίου. To εκτενέστερο μυθιστόρημα του Δημήτρη Νόλλα.

Οταν τον Μάιο του 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης θα πέσει νεκρός κάτω από τους τροχούς του δολοφονικού τρίκυκλου των Εμμανουηλίδη και Γκοτςαμάνη, n Ελλάδα θα απέχει ήδη μία δεκαπενταετία από τη λήξη του Εμφυλίου. Με τη διαφορά ότι ο Εμφύλιος θα τείνει σε αυτή τη φάση να μετατραπεί σε φάντασμα της καθημερινότητας, σε μια παθολογία ανιχνεύσιμη στα πιο διαφορετικά επίπεδα της κοινωνίας. Σε μια τέτοια κοινωνία θα επιστρέψει λίγο μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη ο Αριστος Καραμπίνης, ο οποίος μολονότι δουλεύει στη λαχαναγορά του Μονάχου, έχοντας εγκαταλείψει από καιρό τις σπουδές του, δεν λέει να υποστείλει και τις καλλιτεχνικές φιλοδοξίες του - να γίνει ποιητής ή ζωγράφος. Ο Αριστος θα φέρει από το Μόναχο στη Θεσσαλονίκη μια γυναίκα που άρχισε να εργάζεται στη γερμανική βιομηχανία επί ναζισμού και τώρα υποφέρει από παράνοια. Η γυναίκα θα εξαφανιστεί άμα τη αφίξει τους στην Ελλάδα και n αναζήτησή της θα οδηγήσει τον Αρίστο στα άδυτα του εμφυλιακού παρελθόντος: ένα παρελθόν το οποίο έχει καταλάβει καθ ολοκληρίαν το παρόν και αντιστρατεύεται σθεναρά το οποιοδήποτε διαφορετικό μέλλον.  

Με το Ταξίδι στην Ελλάδα ο Δημήτρης Νόλλας μοιάζει να βάζει τέλος στην ανάπαυλα την οποία υπαινισσόταν n περυσινή συλλογή διηγημάτων του με τίτλο Στον τόπο. Αν εκεί εμφανιζόταν ένας υπαινιγμός για τη δυνατότητα μιας κοινότητας στοιχειώδους αλληλεγγύης, με το ανά χείρας μυθιστόρημά του επιστρέφουμε στην κατακερματισμένη και βαθιά διαβρωμένη συλλογικότητα των προηγούμενων βιβλίων του. Ο Αριστος θα συναντήσει στον τόπο της γενέτειρας του μια σωστή κόλαση: n οικογένειά του θα προσπαθήσει να βάλει χέρι στην περιουσία του σε αγαστή συνεργασία με τα τοκογλυφικά κυκλώματα, n Αστυνομία θα τον απειλήσει με στέρησπ διαβατηρίου αν δεν της δώσει πληροφορίες για ης αριστερές παρέες του στο Μόναχο και n γυναίκα την οποία ψάχνει, θα περιγελάσει όλες τις φιλοδοξίες που είχε την απρονοησία να εκθρέψει για τον γενέθλιο τόπο του. Και όταν όμως ο Καραμπίνης θα φθάσει στην καρδιά του Εμφυλίου μέσω της παρακολούθησης των περιπετειών του Αποστόλη, n πραγματικότητα δεν θα αλλάξει. Οι άνθρωποι θα σφαγιαστούν για ένα αδειανό πουκάμισο και το μόνο που θa επικρατήσει στην καρδιά όσων γλιτώσουν θα είναι ο εκμηδενισμός: πολιτικός, κοινωνικός, ηθικός και υπαρξιακός.

Γράφοντας το εκτενέστερο και τοαποχρόνως το εντελέστερο μυθιστόρημά του, ο Νόλλας άρχιζα και ολοκληρώνει την ιστορία του εν κίνησει: στην αμαξοστοιχία που πηγαίνει πρώτα από Μόναχο προς θεσσαλονίκη και ύστερα από θεσσαλονίκη προς Μόναχο. Ολπ n υπόλοιπη πλοκή θa φυλακιστεί στην αγκύλη του ενδιάμεσου διαστήματος: το ταξίδι του Αρίστου στην Ελλάδα δεν θα είναι τίποτε παραπάνω από μια προσωρινή παρένθεση, από μια κατάσταση που θα παρεμβληθεί μεταξύ δύο σιδηροδρομικών διαδρομών για να τελαώσει με την επιστροφή στη Γερμανία όταν θα έχα χαθεί κάθε ελπίδα και απαντοχή για την Ελλάδα Με ένα υφαντό καμενικών παραπομπών (από βιβλικά και αρχαιογνωσηκά χωρία λαϊκά τραγούδια Σεφέρη και Πεντζίκη ως Βασίλη Βασιλικό και Γιώργο Σκαμπαρδώνη), ο Νόλλας στήνει μια εμβληματική σκηνή που θα διαρρήξει τον ιστορικό χρόνο του μυθιστορήματος για να προβάλα μέσα από μια νοσηρά σαγηνευτική ατμόσφαιρα m διαχρονική επιβίωση του αριβισμού, της συναλλαγής και της διαφθοράς. Πρόκαται για την κάθοδο στην αμαρτωλή «Βομβάη», ένα ζοφερό κέντρο διοισκέδασης, όπου θα αποκαλυφθεί ό,η θα παραμείνα διά βίου κρυφό στον επάνω κόσμο - τον κόσμο της κοστουμαρισμένης αξιοπρέπαας. Η «Βομβάη» θα χαράξει τα σύνορα του ελληνικού τοπίου και θα αποτελέσει τη μοναδική εγγύηση για τη συνέχειά του. Εξαιρετικά πικρό το συμπέρασμα αλλά σκοπός της λογοτεχνίας δεν είναι να μας βοηθήσα να καταπιούμε την κάμηλο. Πολλώ δε μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με έναν συγγραφέα της τάξης του Νόλλα.

Έτικέττες:
Δημήτρης Νόλλας
,
Πεζογραφία